Pracownicy wykonujący różne prace remontowe, na różnych obiektach niedotyczące wprost wykonywania czynności przy urządzeniach elektroenergetycznych nie muszą posiadać kwalifikacji E ani D dotyczących prac eksploatacyjnych przy urządzeniach elektroenergetycznych. Natomiast w sytuacji, gdy prace te będą wykonywane, nawet tylko w pobliżu czynnych urządzeń elektroenergetycznych, wówczas pracownicy ci powinni również posiadać uprawnienia kwalifikacyjne D, E.

Jeżeli prace wykonywane są na różnych obiektach w pobliżu czynnych urządzeń elektroenergetycznych, ale nie dotyczą wprost wykonywania czynności przy urządzeniach elektroenergetycznych, wówczas służby energetyczne zakładu powinny zabezpieczyć dostęp do tych urządzeń (zabezpieczenie przed porażeniem prądem elektrycznym). Mogą to zrobić np. przez wyłączenie spod napięcia tych urządzeń albo trwałe wygrodzenia z opisem zagrożeń oraz poinstruowanie pracujących o sposobie bezpiecznego wykonywania prac. W razie potrzeby powinna być wyznaczona osoba z zakładu posiadająca kwalifikacje energetyczne, do nadzoru pracowników wykonujących remonty budowlane czy mechaniczne.

Z powyższego widać, że normalne odśnieżanie dachu czy zwykłe malowanie klatki schodowej (bez otwierania szaf rozdzielczych, demontowania czynnych instalacji) nie jest związane z dostępem do urządzeń elektroenergetycznych. 

Gdzie powinny zostać spisane zasady i reguły bezpiecznej pracy przy urządzeniach elektroenergetycznych?

Zakładowym dokumentem regulującym całość zagadnień bezpieczeństwa prac eksploatacyjnych przy urządzeniach elektroenergetycznych powinna być instrukcja eksploatacji urządzeń energetycznych, albo odrębne instrukcje eksploatacji dla grup czy poszczególnych urządzeń.

Zgodnie z zapisem § 4 ust. 1. rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych instrukcje eksploatacji powinny zawierać:

1. charakterystykę urządzeń energetycznych;
2. opis w niezbędnym zakresie układów automatyki, pomiarów, sygnalizacji, zabezpieczeń i sterowań;
3. zestaw rysunków, schematów i wykresów z opisami zgodnymi z obowiązującym nazewnictwem;
4. opis czynności związanych z uruchomieniem, obsługą w czasie pracy i zatrzymaniem urządzenia energetycznego w warunkach normalnej pracy tego urządzenia;
5. zasady postępowania w razie awarii oraz zakłóceń w pracy urządzenia;
6. wymagania w zakresie konserwacji, napraw, remontów urządzeń energetycznych oraz terminy przeprowadzania przeglądów, prób i pomiarów;
7. wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych dla danej grupy urządzeń energetycznych, obiektów oraz wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją danego urządzenia;
8. identyfikację zagrożeń dla zdrowia i życia ludzkiego oraz dla środowiska naturalnego związanych z eksploatacją danego urządzenia energetycznego;
9. organizację prac eksploatacyjnych;
10. wymagania dotyczące środków ochrony zbiorowej lub indywidualnej, zapewnienia asekuracji, łączności oraz innych technicznych lub organizacyjnych środków ochrony stosowanych w celu ograniczenia ryzyka zawodowego.

Pamiętajmy również, że instrukcję eksploatacji opracowuje prowadzący eksploatację, albo osoba uprawniona, posiadającą kwalifikacje uzyskane na podstawie przepisów prawa energetycznego, lub osoba upoważniona, o których mowa w § 2. rozporządzenia w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych. Instrukcję opracowuje się na podstawie:

• wymagań dokumentacji poszczególnych urządzeń i sieci,
• przepisów rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych,
• przepisów Kodeksu pracy,
• rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp,
• prawa budowlanego,
• rozporządzenia w sprawie ochrony przeciwpożarowej

i innych związanych z działalnością danego zakładu. Instrukcja powinna dotyczyć prac wykonywanych przez własnych pracowników, jak również zleceniobiorców.

Jakie obowiązki ciążą na pracodawcach, gdy na terenie zakładu działania wykonują pracownicy zewnętrznych firm?

W sytuacji, gdy na terenie zakładu pracy (lub w miejscu wskazanym przez zlecającego) wykonują prace firmy obce (podwykonawcy), to sposób postępowania i odpowiedzialności został zapisany w art. 208 § 1 Kodeksu pracy. W myśl tego przepisu pracodawcy (zlecający i podwykonawcy) mają obowiązek:

1. współpracować ze sobą;
2. wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu;
3. ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników;
4. informować siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac.

Ponadto pracodawca (zlecający prace podwykonawcom), na którego terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, ma obowiązek dostarczać tym pracodawcom, w celu przekazania pracownikom, informacje, o których mowa w art. 207¹ Kodeksu pracy, tj. dotyczące:

1. zagrożeń dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników,
2. działań ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, o których mowa w pkt. 1,
3. pracowników wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.

Natomiast w przepisach dot. szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, zapisano:

W razie wykonywania pracy na terenie zakładu pracy pracodawcy przez pracownika innego pracodawcy – pracodawca zapewnia poinformowanie tego pracownika o zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy na tym terenie. Uzyskanie tych informacji pracownik potwierdza podpisem.

Ważny jest również zapis art. 304 § 1. Kodeksu pracy, mówiący że: pracodawca jest zobowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2 Kodeku pracy, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

Uwaga

Zakres prac, wymagania kwalifikacyjne wykonujących prace oraz obowiązki stron w zakresie bhp powinny być zapisane w umowie między zlecającym a wykonawcą prac.

Podstawa prawna

• § 4 ust. 1. rozporządzenia Ministra Gospodarki z 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz.U. 2013 poz. 492);
• art. 208; art. 304 § 1. ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r., poz. 917 ze zm.);
• § 2. ust. 2. rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.). 

Porady opracował Lesław Zieliński, były główny inżynier zarządzania bezpieczeństwem pracy, rejestrowany audytor pomocniczy SZBP wg ISRS. ekspert portalu PortalBHP.pl.