Wciąż daleko od celów redukcji emisji

Energetyka wiatrowa i słoneczna wyprodukowała w 2020 r. o 9% elektryczności więcej niż w 2019 r. i zapewniła 20% europejskiej produkcji. Udział farm wiatrowych wyniósł 14% (w 2015 r. – 9%), a fotowoltaiki 5% (3% w 2015 r.). Od 2015 r. oba te źródła rosną, rozwój sektora bioenergetycznego (biogaz, biomasa) utknął w martwym punkcie, a poziom wytwarzania elektrowni wodnych zależy wyłącznie od ilości opadów. W tym segmencie przyrost mocy to niemal zero. Średni roczny wzrost produkcji z odnawialnych źródeł energii (OZE) w latach 2010–2020 wyniósł 38 TWh, jednak by sprostać celom Europejskiego Zielonego Ładu powinien sięgać 100 TWh. Pozytywnym sygnałem jest zeszłoroczny wynik na poziomie 51 TWh, a aktualny ma być, według Międzynarodowej Agencji Energetyki (MAE) rekordowy. Krajowe plany energetyczne i klimatyczne pozwalają oszacować dalsze wzrosty na około 72 TWh energii słonecznej i wiatrowej, ale to wciąż poniżej celu. W ubiegłym roku po raz pierwszy OZE miały wyższy udział w wytwarzaniu od paliw kopalnych (węgla, gazu ziemnego, oleju opałowego, torfu i innych).

Fot. Nicholas Doherty/Unsplash

Udział źródeł wytwarzania w produkcji energii elektrycznej w UE (%)

Źródło: EMBER, Agora Energiewende

Fotowoltaika i farmy wiatrowe najważniejsze

Generacja wiatrowa i słoneczna wzrosła o 10% w UE-27 w 2020 r. Największy wzrost w produkcji wiatrowej i słonecznej odnotowała Holandia, która nadrabia wieloletnie zaległości i zbliża się do unijnej średniej pod względem udziału w produkcji energii elektrycznej (osiągnęła 19% przy 20% w UE). Wysokie wzrosty zanotowały też Szwecja i Słowacja. Ale tylko dziewięć państw UE pnie się w górę, choć Włochy minimalny, natomiast pozostałe z 27 są w stagnacji. To m.in. Austria, Portugalia, Czechy, Włochy, Rumunia i Słowacja.

Pomimo COVID-19 inwestycje w jednostki wiatrowe i fotowoltaiczne rosną. Co prawda, według Międzynarodowej Agencji Energetyki (MAE) w 2020 r. przyrost mocy wiatrowych spadł o 18% w stosunku do 2019 r., jednak w 2021 r. gwałtownie wzrośnie ze względu na projekty realizowane w Polsce, Danii i Francji. W przypadku energetyki słonecznej w ubiegłym roku nastąpił wzrost mocy o 16% dzięki mechanizmowi aukcji w Niemczech, Francji i Polsce. W tym roku dynamika tego rynku ma się gwałtownie zwiększyć ze względu na intensyfikację wdrożeń także w innych krajach.

Fot. Thomas Richter/Unsplash

Energia słoneczna i wiatrowa w 2020 r.

Źródło: EMBER, Agora Energiewende

Udział energetyki słonecznej i wiatrowej w produkcji energii elektrycznej w 2020 r. (%)

Źródło: EMBER, Agora Energiewende

Coraz mniej węgla

Spada znaczenie węgla kamiennego i brunatnego w energetyce. W 2020 r. wytwarzanie energii elektrycznej z tych paliw zmniejszyło się o 20%, a od 2015 r. o 48%. W ubiegłym roku wyniosło 365 TWh. Taki spadek oznacza niższą o 320 mln ton emisję CO₂ rocznie i o 7% mniej gazów cieplarnianych w atmosferze (w Europie). W ubiegłym roku produkcja węgla brunatnego zmniejszyła się o 18% – najwięcej od 2000 r. Węgiel miał tylko 13-procentowy udział w generowanej w Europie elektryczności. Jednak według Komisji Europejskiej musiałby zostać niemal całkowicie wyeliminowany do 2030 r., by zrealizować unijny cel redukcji o 55%. Podstawowym paliwem kopalnym stał się gaz ziemny, którego produkcja w 2020 r. zmniejszyła się tylko o 4%. Gaz stał się tańszy od węgla i w połowie zastąpił to paliwo w wytwarzaniu. Drugą połowę wypełniły energetyka wiatrowa i słoneczna.

Fot. Dan Meyers/Unsplash

Holandia, Grecja i Hiszpania dążą do całkowitego wycofania węgla, a Niemcy – dotychczas największy producent – odnotowały spadek produkcji o 22%. Liderem na kilka miesięcy została Polska, gdzie wydobycie spada znacznie wolniej. Wciąż w co najmniej kilku państwach europejskich dominują paliwa kopalne, przy czym pozycje czołówki zmieniają się w zależności od tego czy bierzemy pod uwagę tylko węgiel (tu lider od lat jest jeden), czy wszystkie paliwa kopalne łącznie.

Udział węgla w wytwarzaniu energii elektrycznej w UE w 2020 r. (%)

Źródło: EMBER

Udział źródeł energii w wytwarzaniu energii elektrycznej w 2020 r.

Źródło: EMBER

*) węgiel kamienny, węgiel brunatny, gaz ziemny i inne

Mniej energii jądrowej, duży udział gazowej

Generacja w elektrowniach jądrowych w 2020 r. spadła o rekordowe 10%. Wynikało to z wygaszania starych bloków w Szwecji (Ringhals 1), konsekwentnego ich zamykania w Niemczech, a także problemów technicznych we Francji i w Belgii. W efekcie nad Sekwaną zanotowano spadek o 11% (44 TWh), w Szwecji o 17 TWh, w Niemczech o 11 TWh, a w Belgii o 9 TWh (20%). Spodziewane są dalsze spadki ze względu na planowane wyłączenia u naszych zachodnich sąsiadów (2022), Belgii (2025), Hiszpanii (2030) i Francji (do 2035), która planuje zmniejszenie udziału energetyki jądrowej w swoim miksie energetycznym.

Zmniejszenie produkcji gazu ziemnego było niewielkie mimo silnego zmniejszenia popytu na elektryczność w czasie pandemii. Paliwo miało 20% udziału w wytwarzaniu. W Grecji, Holandii i Polsce zużycie rosło, choć wciąż największy udział w wytwarzaniu ma tu węgiel. Polska i Czechy to jedyne państwa w Unii Europejskiej, w których generacja z paliw kopalnych jest czterokrotnie większa od wytwarzania z OZE. Ale w Austrii, która ma najwyższy udział zielonej energii, wciąż istotny jest gaz ziemny.

Fot. gonz-ddl/Unsplash

W porównaniu z 2015 r. elektroenergetyka stała się w ubiegłym roku czystsza o 29%. Intensywność emisji dwutlenku węgla spadła w tym okresie z 317 g/kWh CO₂ do 226 g/kWh. W 2020 r. redukcja wyniosła 10%. Jednak zmniejszenie produkcji elektryczności z węgla zrekompensował w dużej mirze gaz ziemny, także emisyjny i uważany za paliwo przejściowe.

Emisje CO₂ sektora energii elektrycznej w 2020 r. (g CO₂/kWh)

Źródło: EMBER

10 największych emitentów CO₂ z paliw kopalnych w Europie (1 stycznia – 7 czerwca 2021 r.)*

Źródło: EMBER

*) z produkcji energii elektrycznej, wszystkie paliwa

Standard emisyjności paliw (g/KWh): gaz ziemny – 400, węgiel kamienny – 800, węgiel brunatny – 1050, torf – 1010, olej opałowy – 600, olej z łupków – 1050

10 największych emitentów CO₂ z węgla (1 stycznia – 7 czerwca 2021 r.)*

Źródło: EMBER

*) z produkcji energii elektrycznej, tylko węgiel

Paradoksalnie, chociaż Niemcy są liderem w rozwoju OZE, ich energia elektryczna wciąż jest znacznie bardziej „brudna” niż średnia w UE. Natomiast liderem w tej kategorii stała się Polska, która wyprzedziła Estonię. Ten drugi kraj ograniczył stosowanie intensywnych emisyjnie łupków naftowych.

Wszystkie dane pochodzą z raportu Europe's Power Sector in 2020 opublikowanego przez Ember i Agora Energiewende.

Przeczytaj także: Inwestycje w gospodarkę wodną mogą uratować życie milionom [rankingi]