Obowiązek certyfikacji instalatorów OZE został zakreślony w art. 14 ustępie 3, ww. dyrektywy. Państwa członkowskie UE zobowiązano do zapewnienia do dnia 31 grudnia 2012 r. dostępu do systemów certyfikacji lub równoważnych systemów kwalifikowania w zakresie systemów OZE, takich jak kotły i piece na biomasę, systemy fotowoltaiczne i systemy ciepła słonecznego, płytkich systemów geotermalnych oraz pomp ciepła. Systemy te mogły uwzględniać istniejące systemy w danym państwie członkowskim oraz ich struktury, ale przede wszystkim powinny opierać się na kryteriach określonych w załączniku IV do ww. dyrektywy. Określone cele z dyspozycji (załącznika nr IV dyrektywy 2009/28/WE) zostały wprowadzone do naszego systemu prawnego poprzez Rozdział 3b znowelizowanej ustawy Prawo energetyczne, a doprecyzowane przez dwa rozporządzenia Ministra Gospodarki, tj.:

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 25 marca 2014 r. w sprawie warunków i trybu wydawania certyfikatów oraz akredytowania organizatorów szkoleń w zakresie odnawialnych źródeł energii (Dz.U. z 2014 r. poz 505). oraz
• Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 marca 2014 r. w sprawie wysokości opłat za przeprowadzenie egzaminu, wydanie i przedłużenie ważności certyfikatu oraz udzielanie akredytacji w zakresie odnawialnych źródeł energii (Dz.U. z 2014 r. poz 425).

Ważnym uregulowaniem systemowym, z punktu widzenia dostępności instalatorów europejskich do jednolitego rynku pracy, jest zapis odnoszący się do wzajemnej uznawalności certyfikatów instalatorów OZE z innych państw członkowskich przez państwa członkowskie. Tego typu uregulowanie jest potwierdzeniem otwarcia rynku pracy, wyrazem stosowania zasady swobody dostępu do wykonywania zawodów i wzajemnej uznawalności kwalifikacji (art. 53 TofUE) instalatorów w każdym z państw członkowskich dla obywateli UE, a tym samym swobodzie gospodarczej (art. 56 TofUE w powiązaniu z art. 57 TofUE) oraz swobodzie przepływu usług i migracji osób (art. 45–49 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej).

Do nowelizacji ustawy prawo energetyczne z dnia 11 września 2013 r., implementującej założenia dyrektywy 2009/28/WE, nie istniał w naszym kraju żaden odrębny system certyfikacji i potwierdzania kwalifikacji instalatorów w grupie urządzeń OZE. Nadto, sama definicja legalna odnawialnych źródeł energii została wprowadzona nowelizacją prawa energetycznego dopiero w roku 2011, czyli przed ostatecznym terminem implementacji dyrektywy 2009/28/WE, i w trakcie trwania prac na polską wersją ustawy OZE, która notabene do grudnia 2014 r. nie została wprowadzona do polskiego porządku prawnego.

W Polsce do czasu wprowadzenia certyfikacji instalatorów OZE funkcjonowała i nadal funkcjonuje procedura potwierdzania kwalifikacji osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci, które określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 828 z późn. zm.). Wprowadzone wraz z nowelizacją prawa energetycznego przepisy odnośnie do certyfikacji instalatorów OZE nie tworzą co do zasady nowego regulowanego zawodu, ale są poświadczeniem posiadania wysokich kwalifikacji zawodowych instalatora i uznawalności jego kwalifikacji w każdym państwie UE. Instalator OZE musi posiadać umiejętności wymagane do instalacji właściwych urządzeń i systemów, tak aby spełniały one wymogi klienta w zakresie ich eksploatacji i niezawodności oraz cechowały się solidną jakością rzemieślniczą, a przede wszystkim były zgodne ze wszystkimi obowiązującymi zasadami i normami, w tym dotyczącymi oznakowania energetycznego i ekologicznego. Nadrzędnym celem wprowadzenia systemu certyfikacji ma być ochrona zdrowia i życia prosumentów eksploatujących mikroinstalacje oraz małe instalacje OZE, które jako układy zostały doprecyzowane w prawie energetycznym. Mikroinstalację OZE doprecyzowano w art. 3, pkt. 20b prawa energetycznego jako odnawialne źródło energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 40 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kW, lub o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej nie większej niż 120 kW. Mała instalacja OZE została doprecyzowana w art. 3 pkt. 20c prawa energetycznego jako odnawialne źródło energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 40 kW i nie większej niż 200 kW, przyłączone do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kW lub o łącznej mocy zainstalowanej cieplnej większej niż 120 kW i nie większej niż 600 kW.

W myśl obowiązujących w Polsce przepisów, posiadanie przez instalatora OZE certyfikatu wydanego przez Urząd Dozoru Technicznego nie jest obligatoryjne. Jego fakultatywność została wyrażona w art. 20h ustęp 1 ustawy Prawo energetyczne. W dyspozycji przepisu prawnego użyto sformułowania „może wystąpić”. Taki zapis świadczy jedynie o tym, iż norma prawna posiadania certyfikatu nie jest obligatoryjna, a fakultatywna. Jedynym dokumentem, jaki musi posiadać instalator OZE, są obowiązkowe uprawnienia wydawane dla danej branży oraz fakultatywne certyfikaty wydawane przez producentów danego typu urządzenia OZE, jakie odbył instalator u producenta urządzenia lub dystrybutora marki. Obowiązek posiadania certyfikatu przez instalatora nie wynika także z pozostałych przepisów zamieszczonych w rozdziale 3b (art. 20h do 20zd) ustawy. Należy także mieć na względzie fakt, że ustawodawca posługuje się określonymi zwrotami w sposób racjonalny. Nie można zatem przyjmować w procesie wykładni, iż określonych wyrazów użyto w tekście prawnym bez wyraźnej ku temu potrzeby, że są one „puste” znaczeniowo. Ustawodawca wprost dopuścił możliwość montowania instalacji energetycznych i elektrycznych przez osoby nieposiadające certyfikatu, a posiadanie niniejszego certyfikatu jest dodatkowym uprawnieniem i może podnieść wiarygodność osoby dokonującej instalacji mikroinstalacji oraz małych instalacji. Już wiadomo, iż w kolejnej nowelizacji prawa energetycznego fakultatywny charakter certyfikatu instalatora OZE zostanie zastąpiony obowiązkiem posiadania certyfikatu. Wynika to z faktu, iż polski rynek instalatorów oraz firm akredytowanych musi „oswoić się” z nowym prawem, w sposób bardzo naturalny i harmonijny przyjąć i zaakceptować zmiany, jakie niesie ze sobą harmonizacja prawa. Nadto musi wykształcić się swoista pragmatyka zawodowa instalatorów OZE oraz świadomość, iż instalator musi stale podnosić swoje kwalifikacje zawodowe na kursach i szkoleniach, gdyż raz zdobyta wiedza na studiach ukończonych lata temu jest niewystarczająca w odniesieniu do zmian i ewolucji technologicznej układów OZE na rynku. Obecny rozwój technologii OZE następuje bardzo szybko, stale zmieniając trendy i rozwiązania wpływające na jakość urządzeń OZE. Dlatego też dość szczegółowo zostało określone w ustawie prawo energetyczne – kto może starać się o wydanie certyfikatu instalatora OZE i jakie musi spełniać warunki formalne.

Obecnie większość instalatorów wpisanych na listę Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego uzyskała wpis na podstawie posiadanego wykształcenia; jest też spore grono osób, które uzyskały wpis na podstawie pozytywnie zdanego egzaminu przed Komisją Egzaminacyjną Urzędu Dozoru Technicznego. Warunki wydania certyfikatu określono w art. 20h do art. 20zd.

Certyfikat może być wydany instalatorowi, który spełnia następujące warunki formalne:

1) posiada:

•  
  • pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych;
  • dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, wydany na podstawie przepisów ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) lub inny równoważny dokument potwierdzający kwalifikacje do instalacji urządzeń i instalacji sanitarnych, elektroenergetycznych, grzewczych, chłodniczych lub elektrycznych, lub
  • udokumentowane trzyletnie doświadczenie zawodowe w zakresie instalowania lub modernizacji urządzeń i instalacji: sanitarnych, energetycznych, grzewczych, chłodniczych lub elektrycznych, lub
  • świadectwo ukończenia co najmniej dwusemestralnych studiów podyplomowych lub równorzędnych, których program dotyczył zagadnień zawartych w zakresie programowym szkoleń określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 20v pkt 2, lub
  • zaświadczenie o ukończeniu szkolenia u producenta danego rodzaju odnawialnego źródła energii, które w części teoretycznej i praktycznej zawierało zagadnienia w zakresie projektowania, instalowania, konserwacji, modernizacji lub utrzymania w należytym stanie technicznym odnawialnego źródła energii;
• nie był skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne przeciwko wiarygodności dokumentów i obrotowi gospodarczemu;
• ukończył szkolenie podstawowe dla osób ubiegających się o wydanie certyfikatu instalatora mikroinstalacji lub małej instalacji, poświadczone zaświadczeniem, przeprowadzone przez akredytowanego organizatora szkoleń, o którym mowa w art. 20q ust. 1 lub w art. 20w, w zakresie dotyczącym instalowania danego rodzaju odnawialnego źródła energii;
• złożył z wynikiem pozytywnym egzamin przeprowadzony przez komisję egzaminacyjną, odpowiednio dla danego rodzaju odnawialnego źródła energii, nie później niż w terminie 12 miesięcy od dnia ukończenia szkolenia podstawowego

2) posiada:

•  
  • dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej, lub
  • dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe w zakresie urządzeń i systemów energetyki odnawialnej wydany na podstawie przepisów ustawy o systemie oświaty, lub
  • dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku lub w specjalności w zakresie odnawialnych źródeł energii, albo urządzeń i instalacji sanitarnych, elektroenergetycznych, grzewczych, chłodniczych, cieplnych i klimatyzacyjnych lub elektrycznych wydany na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r. poz. 572, z późn. zm.) – może uzyskać certyfikat, jeżeli spełnia warunki, o których mowa w ust. 3 pkt 1 lit. a oraz w pkt 2.

Wszelkie dokumenty wydawane w postępowaniu przez Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego są odpłatne i stanowią przychód Urzędu Dozoru Technicznego. Wszelkie wpłaty wnoszone są jako przedpłaty i nie podlegają zwrotowi w razie odmowy wydania certyfikatu lub uzyskania akredytacji. Stawki uzależnione są od kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej i ogłoszone przez prezesa GUS na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Dozoru Technicznego. Sam natomiast egzamin powinien odbywać się przynajmniej dwa razy do roku w jednostkach regionalnych Urzędu Dozoru Technicznego.

Należy również wspomnieć o powołanym organie odwoławczym od decyzji prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, jakim jest Komitet Odwoławczy składający się z 10 osób na 4-letnią kadencję, posiadających wiedzę i doświadczenie w zakresie dotyczącym certyfikacji i akredytacji. Członkowie komitetu powoływani są przez Ministra Gospodarki po zasięgnięciu opinii prezesa UDT o zgłoszonych kandydatach na wniosek organów, stowarzyszeń i organizacji, których zakres działania obejmuje zadania związane z promowaniem i wykorzystaniem OZE.

Komitet Odwoławczy zajmuje się wszelkimi kwestiami w zakresie odmowy wydania certyfikatu, cofnięcia certyfikatu, odmowy przedłużenia ważności certyfikatu, odmowy udzielenia akredytacji lub cofnięcia akredytacji. KO jako organ kontroli decyzji prezesa UDT od początku swojego powołania zasiadał kilkakrotnie do rozpatrywania wniesionych odwołań o odmowie wydania certyfikatu, głównie za sprawą niewłaściwej interpretacji art. 20 h ustęp 4 pkt. 3 ustawy prawo energetyczne i wadliwym przekonaniu składających wniosek o wydanie certyfikatu na podstawie posiadanego wykształcenia. Tematyka ta będzie kontynuowana w kolejnych wydaniach.

Literatura

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (tekst mający znaczenie dla EOG), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 140/16 PL z dnia 5 czerwca 2009 r.

[2] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.).

[3] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 25 marca 2014 r. w sprawie warunków i trybu wydawania certyfikatów oraz akredytowania organizatorów szkoleń w zakresie odnawialnych źródeł energii (Dz.U. z 2014 r. poz 505).

[4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 marca 2014 r. w sprawie wysokości opłat za przeprowadzenie egzaminu, wydanie i przedłużenie ważności certyfikatu oraz udzielanie akredytacji w zakresie odnawialnych źródeł energii (Dz.U. z 2014 r. poz 425).