Nadzór nad Instytutem, który w imieniu Skarbu Państwa gromadzi dane geologiczne z terenu całego kraju, pełni minister środowiska. Siedziba Instytutu znajduje się w Warszawie, a regionalne oddziały w Gdańsku, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Sosnowcu, Szczecinie i Wrocławiu. Instytut zatrudnia około 850 osób, z tego 129 z tytułem naukowym doktora i 25 z tytułem naukowym dr hab. Zajmuje się badanami budowy geologicznej kraju, ale też wypełnia zadania państwowej służby geologicznej i państwowej służby hydrogeologicznej.

Przez te wszystkie lata Instytut wykonał kilka tysięcy otworów wiertniczych (najgłębsze przekraczały 6000 m), co umożliwiło poznanie wgłębnej i powierzchniowej budowy geologicznej Polski.

To właśnie dzięki tej jednostce odkryto najważniejsze polskie złoża surowców mineralnych: miedzi, srebra, siarki rodzimej, węgla kamiennego, węgla brunatnego, soli kamiennej, soli potasowych, rud żelaza, tytanu, wanadu, cynku, ołowiu. Instytut należy do EuroGeoSurveys, organizacji, która zrzesza europejskie służby geologiczne, współpracuje też z ośrodkami z całego świata.

Przeczytaj także: Piotr Dziadzio – nowy Główny Geolog Kraju