Seminarium „Flisz karpacki wyzwaniem dla realizacji inwestycji” odbyło się 8 maja 2024 r. na akademia.inzynieria.com. Wydarzenie cieszyło się dużym zainteresowaniem, a teraz publikujemy odpowiedzi na przysłane przez uczestników pytania. Odpowiadali na nie Marcin Itczak i Emanuela Tomków z firmy Keller Polska sp. z o.o.

1. Na jakiej długości z całego odcinka wykorzystano Państwa prace?

Prace prowadziliśmy na całym odcinku. Łącznie na 29 obiektach inżynierskich,. tj. 4 portalch tunelowych, 15 skarpach wykopów oraz 10 murach oporowych.

2. Czy wjazd na budowę Państwa ciężkiego sprzętu wymagał jakiegoś specjalnego przygotowania terenu?

Oczywiście jak to ma zwykle miejsce w przypadku wykonywania robót ciężkim sprzętem budowalnym, konieczne jest przygotowanie odpowiednich platform roboczych. Wytyczne dotyczące wykonania takich robót znajdą Państwo między innymi na stronie Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie. Link do dokumentu: 3.5. Platforma Robocza (porozumieniedlabezpieczenstwa.pl)

3. Czy firma Keller Polska odpowiadała także za zaprojektowanie zabezpieczeń? A jeśli nie, to czy już w trakcie robót i tak należało wprowadzić zmiany w dokumentacji/rozwiązaniach?

Firma Keller Polska kompleksowo zajmowała się zabezpieczeniami głębokich nasypów i wykopów zarówno od strony projektowej, jak i wykonawczej. W trakcie realizacji budowy regularnie dokonywano weryfikacji założeń przyjętych w obliczeniach, dostosowując je do warunków panujących na miejscu oraz na bazie wyników prowadzonego monitoringu. Ze względu na zróżnicowany charakter fliszu karpackiego oraz lokalne różnice w warunkach gruntowych, wprowadzono liczne zmiany w projektach i adaptowano rozwiązania na bieżąco.

4. Ile łącznie wszystkich osób zaangażowali Państwo do realizacji tego zadania?

W okresie najbardziej wzmożonych prac, na budowie pracował na stałe prawie 20 osobowy zespół złożony z dwóch projektantów, kierowników robót, inżynierów, majstrów, nadzoru BHP oraz osób zaangażowanych w kontroling techniczny i finansowy budowy. Bezpośrednio na budowie pracowało łącznie z Podwykonawcami ponad 50 osób dziennie.

5. Jak aktywne podejście do projektowania dopasować do warunków kontraktowych, gdzie zwykle cena ustalana jest przed przystąpieniem do prowadzenia robót?

W takim trudnym terenie, gdzie praktycznie nie ma możliwości realizacji prac bez zmian projektowych, rozliczenie inwestycji tylko poprzez cenę ryczałtową wydaje się być niewystarczające i naraża na spór Inwestora z Wykonawcą robót. Naszym zdaniem w takich przypadkach można pokusić się np. o rozliczanie na zasadzie wynagrodzenia kosztorysowego (Wykonawca wynagradzany jest za poniesione koszty, plus zysk uzgodniony kwotowo lub procentowo w umowie).Dzięki takiemu podejściu obie strony procesu inwestycyjnego są bardziej elastyczne jeżeli chodzi o dobór i/lub zmianę technologii wykonania prac.

6. Jak dobierano lokalizację poletek próbnych dla przedstawionych rozwiązań, czy konstrukcje wykonane w ramach poletek próbnych był później wykorzystane jako docelowe elementy konstrukcyjne?

Poletko próbne dla żelbetowych bloków oporowych (elementów oporowych dla kotew gruntowych) na pochyleniu skarpy 1,5:1 (56o) przeprowadzono na wyprofilowanej skarpie ściany oporowej nr 2 w celu wypracowania optymalnego czasowo oraz funkcjonalnie rozwiązania, przewidzenia ewentualnych trudności oraz uzgodnienia z Zamawiającym.

Dopiero po wykonaniu poletka próbnego rozpoczęto zasadnicze prace projektowe. Próbny odcinek bloku oporowego został zdemontowany. Jako element oporowy dla kotwy gruntowej rozważano również prefabrykowane bloki/płyty żelbetowe. Jednak po analizie stwierdzono, że ich montaż wiązałby się z dużym nakładem pracy, koniecznością wyprofilowania gładkiej powierzchni zapewniającej idealny docisk bloku do górotworu. Ostatecznie nie był uzasadniony ekonomicznie.

7. Odwodnienie było kluczowe dla etapu budowy, czy jest także kluczowe na etapie użytkowania?

Odwodnienie odgrywało kluczową rolę na etapie budowy oraz ma znaczenie na etapie użytkowania. Podczas prac zabezpieczających skarpy umożliwiało bezpieczne przeprowadzenie prac ziemnych. W okresie eksploatacji system odwodnienia służy do odprowadzenia wody deszczowej i z wnętrza górotworu, minimalizując efekty erozji oraz (we współpracy z elementami konstrukcyjnymi) eliminując ryzyko osuwisk.

8. W jaki sposób wyznacza się granicę między zwietrzeliną a skałą? Na ogół taka granica we fliszu karpackim ma charakter przejściowy.

W odniesieniu do informacji zawartych na slajdzie dotyczącym etapowania głębienia wykopu, geolog po wyprofilowaniu skarpy i pozostawieniu przypory stabilizującej analizował potencjalną powierzchnię poślizgu, która często znajdowała się na granicy zwietrzałego materiału wraz z warstwą przejściową a litą stabilną skałą. Na podstawie tych danych przyjmowano odpowiedni schemat wykonania zabezpieczenia skarpy, eliminujący możliwość powstania lokalnego osuwiska.

9. Dlaczego instalacja w palu? Czy nie lepiej zabudować go za palisadą, aby monitorować przemieszczenia?

Na tym obiekcie oprócz inklinometru zamontowanego w palu, zamontowaliśmy również 3 inklinometry manualne i 1 automatyczny w koronie nasypy. Inklinometr w palu służy głównie do oceny deformacji i przemieszczeń pojawiających się w palisadzie, natomiast inklinometry zainstalowane w koronie nasypu służą nam do oceny przemieszczeń, deformacji skarpy i oceny ewentualnych ruchów masowych górotworu.

10. Proszę rozwinąć zdanie „wysokie wymagania dotyczące BHP”. Czym ta inwestycja pod względem BHP różniła się od innych Państwa zadań?

Każda budowa realizowana przez Keller Polska charakteryzuje się wysokimi standardami BHP. Pod stwierdzeniem „wysokie wymagania dotyczące BHP” mieliśmy na myśli trudną lokalizację inwestycji tzn. pracę w terenie górskim na stromych i wysokich skarpach oraz np. w warunkach zimowych. W takich przypadkach mamy zwiększone ryzyko zdarzeń niebezpiecznych, które można zminimalizować między innymi poprzez postawienie wysokich wymagań BHP.

11. Skąd wynika oblicowanie skarp o dużym pochyleniu zarówno poprzez zbrojony beton natryskowy, jak i siatkę wysokiej wytrzymałości? Czy sam beton natryskowy nie byłby wystarczający?

Beton natryskowy, który stanowi element oblicowania, pełni funkcję zabezpieczenia przeciwerozyjnego skarpy. Występujące w górotworze spękania ciosowe, duża zmienność warunków gruntowych, zróżnicowany stopień zwietrzenia górotworu oraz lokalne strefy zaburzeń tektonicznych podatne na czynniki zewnętrzne, przyczyniały się do postępującej degradacji skarpy. Siatka stalowa wysokiej wytrzymałości nie była w stanie skutecznie poradzić sobie z tym problemem. Zastosowanie zabezpieczenie skarpy w postaci betonu natryskowego i siatki stalowej wysokiej wytrzymałości wynikało również z warunków kontraktowych.

12. Czy po zakończeniu robót na obiektach nadal prowadzone są obserwacje geodezyjne wykonanych obiektów?

Po zakończeniu prac przewidziano prowadzenie monitoringu skarp w zakresie pomiarów geodezyjnych, inklinometrów, piezometrów i siłomierzy na kotwach gruntowych.

13. Czy mogą Państwo przedstawić krótko w jakiej technologii posadowione są obiekty inżynierskie?

Obiekty inżynierskie posadowione są na palach wielkośrednicowych lub palach CCFA.

14. Jak radzono sobie z wypełnianiem nieplanowanych nisz, uskoków lub spływów?

Nisze i wgłębienia, w przypadku występowania w podłożu skał, odbudowywano za pomocą zbrojonego betonu natryskowego.

15. Czy podczas budowy korzystano z technik bezwykopowych, np. przewiertów sterowanych?

Firma Keller Polska nie korzystała z takich technologii. Nie mamy wiedzy czy Generalny Wykonawca realizował prace w ten sposób.

16. Jakie dane pozyskiwano z badań geofizycznych? Jakie korzyści dały geologiczno-inżynierskie badania sejsmiczne wykonane w odniesieniu do fliszu karpackiego?

Badania geofizyczne wykonano metodami: sejsmiczną refrakcyjną i geoelektryczną. Pomiary elektrooporowe pozwalają określić litologię ośrodków fliszowych na podstawie zróżnicowania oporności elektrycznej piaskowców i łupków. Pomiary sejsmiczne umożliwiają określenie głębokości zalegania stropu litego masywu skalnego i miąższości warstw nadkładu, a także wydzielenie stref koncentracji spękań. Prędkości fal sejsmicznych podłużnych oraz oporności elektryczne są parametrami klasyfikacji geotechnicznej fliszu KFG. Na kontrakcie w Węgierskiej Górce wykonanie badań geofizycznych stanowiło wstępne rozpoznanie warunków geologicznych wzdłuż trasy projektowanej drogi, a ich wyniki zawarto w DGI. Na etapie realizacji firma Keller Polska nie zlecała dodatkowych badań geofizycznych.

17. Proszę przybliżyć szczegóły na temat aktywnego projektowania. Jakie były typowe problemy rozwiązywane przy pomocy aktywnego projektowania i jak wyglądał schemat postępowania?

Do realizacji tej inwestycji powołaliśmy zespół projektowy który składał się z 1–2 (maksymalnie 3) projektantów pracujących na budowie, projektanta zajmującego się analizami numerycznymi oraz Głównego Projektanta, który koordynował prace zespołu. Najczęściej przy pomocy projektowania aktywnego rozwiązywaliśmy kwestie związane z odwodnieniem skarp. Dotyczy to konieczności wykonania m.in. dodatkowych drenów wgłębnych, drenaży itp. w miejscach gdzie po odkopaniu półki roboczej pojawiała się woda. Również sposób oblicowania skarp był dobierany indywidualnie już po odkopaniu półek roboczych i dokładnej ocenie górotwory oraz jego budowy geologicznej.

18. Czy na drodze S1 wystąpił problem z zagazowaniem tuneli?

Zgodnie z naszą wiedzą gaz nie pojawił się podczas realizacji tuneli.

19. Czy biorąc pod uwagę ilość zmian ośrodka gruntowego w przypadku fliszu karpackiego prowadzenie inwestycji w systemie innym niż projektuj i buduj jest zasadne?

System projektu i buduj jest jak najbardziej prawidłowy i chyba najlepszy w tym przypadku. Problemem jest natomiast sposób rozliczania inwestycji prowadzonej w tak specyficznym środowisku. Przyjęcie ceny ryczałtowej przy tylu niewiadomych wydaje się, że nie jest najlepszym rozwiązaniem, choć chyba jedynym stosowanym przy inwestycjach drogowych w Polsce. Naszym zdaniem w takich przypadkach można pokusić się np. o rozliczanie na zasadzie wynagrodzenia kosztorysowego (Wykonawca wynagradzany jest za poniesione koszty, plus zysk uzgodniony kwotowo lub procentowo w umowie).Dzięki takiemu podejściu obie strony procesu inwestycyjnego są bardziej elastyczne jeżeli chodzi o dobór i/lub zmianę technologii wykonania prac.

20. Jaką metodykę należałoby przyjąć przy projektowaniu posadowień obiektów mostowych we fliszu karpackim?

Firma Keller Polska nie realizowała posadowień obiektów mostowych na tym kontrakcie.