Czym jest rehabilitacja techniczna, inaczej odnowa, przewodów? Jak za normami cytuje dr inż. Przybyła, jest to pojęcie nadrzędne, obejmujące wszystkie metody przeznaczone do odtworzenia lub ulepszenia właściwości użytkowych istniejącego systemu przewodów rurowych.

W ramach przeprowadzenia rehabilitacji można wykonać trzy rodzaje czynności: naprawę przewodu, tj. usunięcie miejscowych uszkodzeń, renowację – tj. pracę obejmującą całość lub część pierwotnych materiałów systemu przewodów rurowych, mającą na celu przywrócenie jego właściwości użytkowych, lub też wymianę (bezwykopową lub w wykopie otwartym) – czyli odnowienie istniejącego systemu przewodów rurowych przez zainstalowanie nowego rurociągu (nieobejmujące pierwotnej konstrukcji).

Aby prawidłowo zaplanować i zrealizować rehabilitację, należy stosować się do odpowiednich wytycznych, np. normy PN-EN 752. Został tam zamieszczony schemat blokowy procedury planowania i realizacji prac rehabilitacyjnych.

W pierwszym etapie należy wykonać plan. Obejmuje on określenie wymagań funkcjonalno-użytkowych, ocenę bieżącego funkcjonowania rurociągów, określenie zakresu badań diagnostycznych, ocenę istniejących danych – a także, jeśli to konieczne, aktualizację inwentaryzacji.

Następnie, w ramach diagnostyki, należy przeprowadzić badania hydrauliczne (wykonanie pomiarów przepływów wraz z opracowaniem i weryfikacją modelu hydraulicznego), środowiskowe (analizę ścieków przemysłowych i innych dopływów), strukturalne (przygotowanie programu inspekcji) oraz eksploatacyjne (przegląd istniejących procedur i incydentów).

Po wykonaniu badań, otrzymujemy: ocenę właściwości hydraulicznych, ocenę oddziaływania na środowisko, ocenę kondycji wytrzymałościowej, a także ocenę deficytów eksploatacyjnych.

Po porównaniu tych dokumentów z wymaganiami funkcjonalno-użytkowymi można przejść do identyfikacji deficytów hydraulicznych, niedopuszczalnych oddziaływań na środowisko, problemów konstrukcyjnych oraz ustalenia deficytów eksploatacyjnych. To pozwoli z kolei na określenie przyczyn problemów związanych z funkcjonowaniem sieci. Po etapie opracowania możliwych rozwiązań, należy je ocenić, a na koniec na ich podstawie opracować plan rehabilitacji.

Trzeba pamiętać, że wykonanie prac powinno iść w parze z monitorowaniem właściwości funkcjonalnych. Po realizacji projektu trzeba zrewidować właściwości funkcjonalne, po czym zaktualizować plan rehabilitacji.

Naprawa, renowacja czy wymiana?

Ta sama norma pomaga nam w rozstrzygnięciu, czy konieczna jest wymiana rurociągu, jego renowacja, czy też jedynie naprawa.

Naprawa sugerowana jest w przypadku uszkodzeń punktowych, o ile jest technicznie możliwa i ekonomicznie opłacalna.

Do metod naprawy rurociągów zaliczamy:

  • dla przewodów nieprzełazowych – naprawy z zastosowaniem wkładek odcinkowych, iniekcje punktowe (zewnętrzne i wewnętrzne), naprawy z zastosowaniem robotów;
  • dla przewodów przełazowych – naprawy z zastosowaniem opasek uszczelniających (elastomerowych), punktowe iniekcje uszczelniające (zewnętrzne i wewnętrzne) zastosowanie tzw. chemii budowlanej, naprawy z zastosowaniem okładzin (jako szczególny przypadek uzupełniania ubytków).

Wymiana rurociągu polecana jest natomiast w przypadku powtarzających się uszkodzeń punktowych lub rozległych uszkodzeń, jeśli konieczne jest zwiększenie wydajności przewodów lub jej utrzymanie (a renowacja doprowadziłaby do jej redukcji).

Wśród bezwykopowych metod wymiany przewodów znajdują się: 

  • mikrotunelowanie z pochłanianiem rur (pipe eating, pipe replacement),
  • metoda krakingu (burstining) w jej wariantach i pipe extraction,
  • HDD z pochłanianiem rur (pipe reaming).

We wszystkich pozostałych przypadkach należy przeprowadzić renowację.

Istnieje wiele metod renowacyjnych, wśród najpopularniejszych można wymienić: wykładanie rurami ciągłymi, wykładanie rurami ciasno pasowanymi, wykładanie rękawami utwardzanymi na miejscu (wykładzina CIPP, ang. Cured in Place Pipe), wykładanie modułami rurowymi, wykładanie rurami spiralnie zwijanymi, wykładanie profilowaną taśmą, która spiralnie zwijana tworzy ciągłą rurę po instalacji.

Wśród nieco rzadziej stosowanych technologii wymienić można: chemię budowalną, wykładanie kanału płytkami bazaltowymi, ceramicznymi lub z tworzyw sztucznych, renowację poprzez natryskiwanie powłok ochronnych, renowację kanałów przez iniekcje zalewowe, renowacje kanałów przez wytworzenie żelbetowej warstwy wzmacniającej.

Planowanie rehabilitacji technicznej

Planowanie rehabilitacji technicznej na poziomie zarządzania przedsiębiorstwem wymaga uwzględnienia wielu uwarunkowań o różnym poziomie szczegółowości dla przyjęcia ostatecznie zbioru założeń czy też określonej strategii postępowania na okres kilku- kilkunastoletni – podkreślił dr inż. Przybyła. Brak takich założeń może prowadzić do stosowania nietrafionych rozwiązań stwarzających problemy eksploatacyjne i niosących dodatkowe koszty.

Jak zauważył naukowiec, praktyka weryfikuje technologie nietrafione. Należy jednak być uważym podczas dobierania technologii do uszkodzeń przewodów - nieprawidłowy dobór może okazać się bardzo szkodliwy.

Problemem może też być odpowiednia weryfikacja jakości prac - zaznaczył. Niestety, efekty negatywne nie są natychmiast zauważalne. Nierealne wydaje się też osiągnięcie 50-letniego okresu funkcjonowania rurociągów. 

Przeczytaj także: Międzynarodowa Konferencja, Wystawa i Pokazy Technologii „INŻYNIERIA Bezwykopowa” 2018 – relacja