• 27 kwietnia Gazprom wstrzymał dostawy gazu ziemnego do Polski
• Wcześniej wyłączano je czasowo w latach 2006, 2009 i 2014
• W 2022 r. Gaz-System przejął pełną kontrolę nad gazociągiem jamalskim

Międzynarodowe porozumienie do kosza

Uchwała dotyczy Porozumienia między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o budowie systemu gazociągów dla tranzytu gazu rosyjskiego przez terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i dostawach gazu rosyjskiego do Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 1993 r. Dokument był kilka razy aktualizowany, ostatni protokół pochodzi z 29 października 2010 r.

Minister klimatu i środowiska Anna Moskwa stwierdziła, że porozumienie było umową międzynarodową, a więc odpowiednia nota w tej sprawie została przekazana przez polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Przygotowania do rezygnacji z rosyjskiego surowca trwały od lat

Polska od lat realizowała strategię dywersyfikacji źródeł i kierunków dostaw gazu do Polski, tak aby uniezależnić się od rosyjskiego gazu. Dlatego powstał gazoport w Świnujściu uruchomiony w 2015 r. oraz gazociąg Baltic Pipe, a w planach jest postawienie pływającego terminalu LNG.

W 2019 r. PGNiG wypowiedziało i nie przedłużyło umowy na dostawy gazu z Rosji, tzw. kontraktu jamalskiego. Od zawsze wiedzieliśmy, że Rosja nie jest wiarygodnym partnerem. Lata 2006, 2009 czy 2014 znaczone były kolejnymi nieuzasadnionymi przerwami dostaw przez Rosję – powiedziała minister.

Fot. EuRoPol Gaz

Gaz-System jedynym operatorem

Przypomniała, że od 2010 r. operatorem gazociągu jamalskiego jest polska spółka Gaz-System, a z upływem lat, zgodnie z prawem europejskim, zwiększano jej kontrolę nad rurociągiem. W 2022 r. przyjęto ustawę, która przesądza, że operator ma prawo do wyłącznego korzystania z majątku właściciela tej sieci, niezbędnego do pełnienia obowiązków operatora. Operator będzie odpowiedzialny za wydawanie warunków przyłączenia, zawarcie i realizację umowy o przyłączenie do tej sieci. Będzie też ustalał taryfy dla przesyłu gazu tym systemem i przedkładał ją do zatwierdzenia Prezesowi URE. Zapisy porozumień międzyrządowych, jako sprzeczne z prawem europejskim, nie powinny już obowiązywać – poinformowała Anna Moskwa.

Stwierdziła też, że gazociąg jamalski funkcjonuje w sposób zgodny z prawem europejskim, bez jakichkolwiek zakłóceń. Bez przeszkód działa rewers fizyczny umożliwiający przesyłanie gazu do Polski z Niemiec.

Naturalna reakcja na przerwanie dostaw

Wyjaśniła, że podjęcie uchwały było naturalnym krokiem po zaprzestaniu dostaw gazu ziemnego do kraju przez Rosję. Kiedy Rosja odcinając nas od dostaw, de facto złamała zapisy umowy, polski rząd uznał, że ze względu na naruszenie jego istotnych warunków, przestało ono obowiązywać – dodała.

26 kwietnia Gazprom poinformował o wstrzymaniu następnego dnia dostaw gazu ziemnego, z powodu odmowy płatności w rublach. Był to skutek dekretu prezydenta Władimira Putina z końca marca 2022 r., w myśl którego odbiorcy zagraniczni z „nieprzyjaznych państw” od kwietnia powinni płacić w tej walucie. W przeciwnym wypadku eksport paliwa miał być wstrzymany.

W porozumieniu zawarte były m.in. zapisy o budowie w Polsce gazociągów o zdolności przesyłowej do 67 mld m³ (zdolności przesyłowe rurociągu jamalskiego wynoszą około 33 mld m³). Oznaczało to plan budowy drugiej nitki. Do tej inwestycji nigdy nie doszło, powstała natomiast pierwsza nitka Nord Stream.

Przeczytaj także: Jak zostanie wykorzystana przepustowość gazociągu Baltic Pipe?