Choć wielokrotnie na łamach portalu inzynieria.com oraz kwartalnika „Inżynieria Bezwykopowa” podejmowaliśmy temat zarządzania deszczówką oraz zapobiegania suszy, przede wszystkim w odniesieniu do organizowanej już od ponad pięciu lat konferencji Gospodarowanie Wodami Opadowymi i Roztopowymi, po raz pierwszy przedstawiamy kwestie związane z ogólnokrajową strategią budowy przeciwpowodziowej. Rozwiązania, które do tej pory omawialiśmy, dotyczyły głównie aglomeracji miejskich, które muszą zmagać się przede wszystkim z coraz częściej występującymi deszczami nawalnymi. Podczas pierwszej edycji Konferencji Ochrona Przeciwpowodziowa i Gospodarowanie Wodami przenieśliśmy jednak akcent na kompleksowe programy zarządzania wodami, a przede wszystkim – regionalne systemy zabezpieczeń przeciwpowodziowych.

Paweł Kośmider, przewodniczący konferencji, Wydawnictwo INŻYNIERIA sp. z o.o.

W ramach trzech sesji wygłoszono 10 referatów, a wystąpienia były dodatkowo urozmaicane materiałami foto i wideo. Specjaliści, reprezentujący różne strony procesu inwestycyjnego, a także środowisko akademickie, odpowiadali również na pytania nadsyłane przez uczestników.

Ciekawość słuchaczy budziły poruszone przez prelegentów kwestie różnorakich wyzwań w aspekcie suszy i powodzi, budowy zbiorników – w tym jednej z flagowych inwestycji tego typu, zbiornika Racibórz Dolny, a także m.in. nowoczesnych technik i produktów stosowanych w ramach budownictwa przeciwpowodziowego. Przez cały czas trwania konferencji z nowościami na rynku można było zapoznać się, odwiedzając wirtualne stoiska firm sponsorskich.

Z perspektywy inwestora: każda kropla wody jest ważna

W ramach pierwszego bloku tematycznego głos zabrali przedstawiciele terenowych oddziałów Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, które odpowiada za bezpieczeństwo przeciwpowodziowe w całym kraju. Sesję zainaugurowało wystąpienie Małgorzaty Sikory, dyrektor krakowskiego oddziału Wód Polskich.

Referat dotyczył wyzwań w aspekcie budowy i utrzymania zbiorników retencyjnych, a także retencji polderowej w dolinie Wisły. Musimy przyzwyczajać się do zjawisk, które są efektem zmian klimatu, znaleźć takie rozwiązania techniczne, by suszy i powodzi sprostać – podkreśliła, dodając, że równie ważne, pod kątem skutecznego ograniczania możliwości występowania szkód, jest właściwe planowanie przestrzenne. Małgorzata Sikora wytłumaczyła m.in., na czym polega różnica między zbiornikiem a polderem, a także zaprezentowała przykłady inwestycji. Poza tym zaapelowała do wszystkich o prowadzenie małych działań we własnym zakresie. Każda kropelka wody jest ważna.

Drugim prelegentem był Przemysław Mrzilek, kierownik wydziału koordynacji ochrony przed powodzią i suszą w oddziale w Gliwicach.

Wystąpienie dotyczyło strategii zarządzania ryzykiem powodziowym w dorzeczu Górnej Odry. Na tym terenie obecne problemy hydrologiczne skupiają się jak w soczewce. Odra, która jest również górską rzeką, przynosi wezbrania nie tylko po naszej, ale także po czeskiej stronie – stwierdził Przemysław Mrzilek, informując, że jego oddział jest w stałym kontakcie ze swoim odpowiednikiem w Czechach i na bieżąco monitoruje pracę tamtejszych zbiorników retencyjnych. 

Opowiedział też o inwestycjach gliwickich Wód Polskich, zawartych w planie zarządzania ryzykiem powodziowym do 2027 r. Poinformował również, jakie są pierwsze efekty budowy zbiornika Racibórz Dolny (185 mln m³ pojemności, 26 km² powierzchni), który ma redukować wezbrania na Odrze.

Z kolei pierwszemu wykorzystaniu tego zbiornika swoje wystąpienie poświęcił kolejny przedstawiciel Wód Polskich w Gliwicach. Mateusz Letki, szef centrum operacyjnego ochrony przeciwpowodziowej, wyjaśnił, co działo się w trakcie wezbrania w październiku 2020 r., kiedy to zagrożony był m.in. szpital w Kędzierzynie-Koźlu dla osób zakażonych koronawirusem. Dzięki posiadanej infrastrukturze można było zapobiec katastrofie, ochronić pacjentów oraz nie dopuścić do powstania strat.

Na zagadnieniach związanych z projektem „Ochrona przeciwpowodziowa Sandomierza”, który zasięgiem obejmuje obszar o powierzchni 11,3 tys. ha, a jego realizacja poprawi bezpieczeństwo 20 tys., skupiła się Monika Piszczek z Wód Polskich w Krakowie.

Na koniec sesji prelegenci odpowiadali na pytania uczestników. Małgorzata Sikora poinformowała, że obecnie w Krakowie trwa przebudowa 20 km obwałowań, poza tym ogłoszono np. przetarg na budowę dwóch suchych zbiorników, a inną z inwestycji jest m.in. przebudowa bram przeciwpowodziowych w obrębie portów Płaszów i Kujawy. Uczestników konferencji interesowało też, czy sytuacja związana ze wzrostami cen za materiały budowlane nie sprawi, że część z inwestycji przeciwpowodziowych w Polsce zostanie wstrzymana. Staramy się tak postępować, żeby nie okazało się to przeszkodą. Poza tym w dokumentacjach przetargowych zawierane są odpowiednie zapisy – wyjaśniła Monika Piszczek.

Odnosząc się do pytania o zbiornik Racibórz Dolny Mateusz Letki stwierdził, że obiekt został zaprojektowany na powódź tysiąclecia, a jego głównym zadaniem jest ścięcie czubka fali, nadwyżki. Podkreślił również ważną rolę mniejszych obiektów retencyjnych, które mają wpływ na redukcję fali na mniejszych ciekach. Takie inwestycje można pogodzić z budową tych największych zbiorników.

Z kolei pytany o mapy ryzyka i zagrożenia powodziowego Przemysław Mrzilek odpowiedział, że zasadniczo wpływają na planowanie przestrzenne na obszarach dolin rzecznych.

Głos dostawców i wykonawców

W drugiej sesji głos oddano ekspertom z firm zajmujących się dostawą specjalistycznych materiałów bądź prowadzeniem robót budowlanych obejmujących zabezpieczenia przeciwpowodziowe. Jako pierwszy prelekcję wygłosił Michał Januszewski, dyrektor działu grodzic w firmie ArcelorMittal (Złoty Sponsor konferencji).

Pierwszą część referatu poświęcił zagadnieniom związanym ze zmianami klimatu i potencjalnym ich konsekwencjom. Omówił m.in. projekty dotyczące podniesienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Nowego Jorku oraz Hamburga. Podkreślił, że w poprawie stateczności wałów ważne jest m.in. zapewnienie im wodoszczelności i zwiększenie ścieżki przepływu. Zauważył, że nie należy się obawiać korozji stali. W szczególności, gdy grodzice wpuszczone są w grunt, bo wtedy nie zachodzą warunki, które pozwalałyby temu zjawisku aktywować się. Analizując konstrukcję warto rozważyć, jakie mają być jej parametry po iluś latach eksploatacji, a nie skupiać się tylko na tym, co jest na dzień dzisiejszy – wyjaśnił. Przypomniał także, jak ważna jest świadomość ekologiczna, dodając, że grodzice stalowe są materiałem w pełni przetwarzalnym, a zawartość w nich złomu wynosi 99% (w przypadku elementów typu AZ).

Kolejnym prelegentem był Dawid Jasiński z Grupy Pietrucha (Złoty Sponsor Konferencji), który w dużej mierze również skupił się na zaletach grodzic – przy czym winylowych. Poinformował, że firma instalowała je m.in. w Kazachstanie i Australii.

W Kazachstanie były bardzo ciężkie warunki gruntowe i pogodowe. Amplituda temperatur na kazachskich stepach wynosi od minus 30 stopni Celsjusza do dużo ponad 40 stopni. Nie było jednak żadnych problemów zarówno zimą, jak i latem – opowiadał. Zapewnił, że zastosowanie specjalnej uszczelki zapewnia stuprocentową szczelność tego typu elementów. W swoim wystąpieniu podkreślił także, że na potrzeby Lasów Państwowych firma stworzyła zastawkę małej retencji.

Złotym Sponsorem Konferencji była też firma Soley sp. z o.o. Jej przedstawiciel, Robert Sołtysik, przede wszystkim opowiadał o wykorzystaniu trenczmikserów o zmiennym położeniu miecza roboczego do realizacji przesłon przeciwfiltracyjnych w technologii wgłębnego mieszania gruntu.

W trakcie referatu dokonał porównania technik, zaprezentował także modele trenczmikserów oraz przykłady realizacji przesłon o dużych głębokościach.

Obecnie bardzo często przyjmuje się taki schemat remontu wału, że przesłona znajduje się u jego podstawy, potem jest bentomata i nadbudowa. W sytuacji, kiedy przesłona jest wykonywana między gąsienicami, są dwa wyjścia: albo się podcina wał, co jest niesamowicie groźne w przypadku nagłego wezbrania, albo trzeba nadsypać wstępnie półkę, wykonać ścianę, potem to rozbierać, co z kolei jest czasochłonne – wyjaśniał. Robert Sołtysik opowiedział także o budowie sztucznej wyspy na Jeziorze Goczałkowickim z wykorzystaniem sprzętu zaprojektowanego przez firmę Soley.

Również w przypadku tej sesji na koniec prelegenci odpowiadali na pytania nadesłane przez uczestników. Michał Januszewski zaznaczył, że grodzice stalowe mogą zachować stuprocentową szczelność, jeśli zastosowany zostanie odpowiedni wypełniacz zamków. Pytany o zakres użycia wyrobów ArcelorMittal w budownictwie związanym z ochroną przeciwpowodziową, wyjaśnił, że nasze grodzice wykorzystywane są do budowy i wałów, i zbiorników retencyjnych, a także wrót sztormowych czy umocnień konstrukcji zapór. Dodał, że wszystko zależy od specyfiki danego kraju.

Duże zainteresowanie wzbudziło także wystąpienie dotyczące grodzic winylowych. Pytany o nie Dawid Jasiński przypominał, że w USA są wykorzystywane od lat 80. XX w., natomiast w Polsce zmienia się trend, coraz więcej ludzi się do nich się przekonuje. Podkreślił, iż grodzice winylowe z uszczelką zachowują szczelność do 20 m słupa wody.

Robert Sołtysik pytany był o techniczne zagadnienia związane z przesłonami. Podkreślił, że wybierając metodę wykonania przesłony trzeba sprawdzić m.in. wymaganą szczelność czy poziom filtracji.

Dodajmy, że Sponsorami Srebrnymi wydarzenia były firmy HABA-Beton Johann Bartlechner sp. z o.o. i Keller Polska sp. z o.o.

Każde zatrzymanie wody poprawia bezpieczeństwo

Trzecia, ostatnia sesja miało nieco inny charakter, a prelegenci na nadesłane pytania odpowiadali tuż po swoich wystąpieniach. Jako pierwsza głos zabrała dr inż. Aleksandra Borecka z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, omawiając zagadnienia związane z systemami monitorowania obiektów ochrony przeciwpowodziowej.

Podkreśliła, że trzeba nauczyć się żyć z powodzią, wiedzieć, kiedy i w jaki sposób działać, a przede wszystkim prowadzić odpowiedni monitoring – szyty na miarę. Na początek musimy wiedzieć, z jakim problemem mamy do czynienia. Koszty zapobiegania awariom są znacznie niższe niż usuwania ich skutków – stwierdziła.

Wskazała też na problem wysuszania się wałów, a pytana potem o ten wątek wyjaśniła, że walczyć z tym zjawiskiem można np. nie przycinając trawy na wałach, zapobiegając w ten sposób „ucieczce” wody.

Andrzej Sidorski z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej mówił o działaniach tej jednostki w zakresie adaptacji do zmian klimatu. Każde zatrzymanie wody z deszczu tam, gdzie spadnie, spowolnienie odpływu deszczówki do rzek poprawia bezpieczeństwo przeciwpowodziowe – przypomniał.

Odnosząc się do pytań podkreślił m.in., że w ostatnim czasie zmieniła się świadomość samorządowców dotycząca potrzeby inwestowania w tzw. zielono-błękitną infrastrukturę.

Ostatnim prelegentem był dr hab. inż. prof. UJ Bogdan Kosowski z Uniwersytetu Jagiellońskiego, który opowiadał o integracji systemów wspomagania decyzji w zarządzaniu kryzysowym w aspekcie zagrożeń powodziowych.

Podkreślił, że doświadczenie zdobywał nie tylko w pracy naukowej, ale także jako strażak. Czas reakcji się wydłuża, powódź się rozszerza, zaczynają się problemy w momencie braku nowoczesnej łączności – powiedział, wskazując także, że nie można rozpatrywać systemu zarządzania kryzysowego, mnogości działania służb pod kątem tylko jednego zagrożenia.

Zamykając obrady, Przewodniczący Konferencji Paweł Kośmider podkreślił, iż był to bardzo intensywny dzień, a obecność ponad 500 zarejestrowanych uczestników świadczy o tym, że tematyka ochrony przeciwpowodziowej cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Zaprosił jednocześnie wszystkich na kolejną edycję spotkania: II Konferencja Ochrona Przeciwpowodziowa i Gospodarowanie Wodami odbędzie się na przełomie zimy i wiosny 2022 r.

Kompleksową obsługę spotkania IT zapewniła New Idea House, a za realizację wizji/dźwięku oraz streaming odpowiadało Quality Studio. Patronami medialnymi były portal inzynieria.com, kwartalniki „GDMT geoinżynieria drogi mosty tunele” oraz „Inżynieria Bezwykopowa”, a udział w konferencji można było wziąć poprzez serwis Akademia Inżynierii. Partnerami honorowymi był Krajowy Zarząd PGW Wody Polskie wraz z krakowskim i gliwickim oddziałem tej instytucji, a także Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie.

Nagrania wszystkich wystąpień są już dostępne, można oglądać je TUTAJ