Marcina Jarzyńskiego, p.o. dyrektora, zapytaliśmy, jaki jest stan prowadzonych i planowanych przez oddział w Gliwicach najważniejszych inwestycji związanych z bezpieczeństwem przeciwpowodziowym i w ogóle jak duża jest potrzeba realizacji takich projektów. Poniżej publikujemy komentarz.

Marcin Jarzyński, p.o. dyrektora oddziału Wód Polskich w Gliwicach:

Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach jest odpowiedzialne za zarządzanie gospodarką wodną na obszarze liczącym 13,4 tys. km², nasyconym ponad 6 tys. km wód płynących w regionach wodnych Górnej Odry, Małej Wisły, a także niewielkiego, położonego w Beskidzie Śląskim, regionu wodnego Czadeczki. Jak w soczewce koncentrują się na tym obszarze współczesne wyzywania, z jakimi boryka się gospodarka wodna w całym kraju. Innego podejścia w minimalizowaniu ryzyka powodzi wymaga bowiem teren aglomeracji górnośląskiej z dużym zagęszczeniem ludności i intensywnym przemysłem, zwłaszcza wydobywczym, innego rolnicze obszary Opolszczyzny, a jeszcze innego górzyste tereny Podbeskidzia.

W 2021 r. na terenie RZGW w Gliwicach wezbrania wystąpiły kilkukrotnie: w lutym i marcu, w maju oraz na przełomie września i października. Wezbrania z maja oraz kolejne były szczególne, gdyż wywołały je punktowe oraz wielkopowierzchniowe bardzo intensywne, nawalne i krótkotrwałe opady deszczu, które równolegle ze wzrostem stanów wód w rzekach odpowiadały za tzw. powodzie miejskie. Z kolei w 2020 r. na terenie RZGW w Gliwicach wezbrania wystąpiły czterokrotnie – na przełomie maja i czerwca, w drugiej połowie czerwca, w sierpniu oraz w październiku. Ostatnie z wezbrań miało miejsce zarówno w regionie wodnym Małej Wisły, jak i Górnej Odry, gdzie na wielu wodowskazach odnotowano przekroczone stany ostrzegawcze i alarmowe. Podobna sytuacja w tej skali w październiku miała miejsce w 1936 r.

Marcin Jarzyński. Fot. Wody Polskie

Z uwagi na utrzymujące się prognozy podtopień po raz pierwszy uruchomiony został, ukończony w czerwcu 2020 r., zbiornik Racibórz Dolny. W ciągu pięciu dni obiekt zgromadził 50 mln m³ wody, a ponieważ wypełniony został w 30%, mógł jej jeszcze przyjąć około 140 mln m³. Na skutek ścięcia przez zbiornik fali powodziowej, a także dzięki wypracowaniu optymalnego rozwiązania pozwalającego uniknąć nałożenia się na siebie fal wezbraniowych, uchroniono przed zalaniem wiele miejscowości, w tym m.in. Bierawę, Koźle, Brzeg czy też oczyszczalnię ścieków w Kędzierzynie-Koźlu. Zakończona z sukcesem budowa zbiornika Racibórz Dolny, stanowiąca kluczową inwestycję w I cyklu Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym – strategicznego dokumentu w randze ministerialnego rozporządzenia, traktującego o ryzyku powodzi i zapobieganiu jego skutkom, to tylko jeden z przykładów zadań inwestycyjnych, zrealizowanych przez Wody Polskie w Gliwicach.

W samych zresztą Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym chodzi nie tylko o przygotowanie i planowanie dużych inwestycji, takich jak raciborski polder, ale także o mniejsze przedsięwzięcia, mające bardzo duże znaczenie dla lokalnych społeczności. Oddziaływanie inwestycji jest bowiem ważne zarówno dla całej zlewni, jak i dla mniejszych miejscowości, w czym przejawia się kompleksowość podejmowanych działań. Przeciwdziałanie skutkom powodzi dotyczy zarówno ochrony czynnej, jak i biernej, tak zadań technicznych, jak i nietechnicznych.

Wśród inwestycji zrealizowanych w regionie wodnym Górnej Odry w ramach I cyklu Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (obecnie trwają prace nad II cyklem PZRP, tzw. aktualizacja planów), poza budową zbiornika Racibórz Dolny, wymienić należy budowę prawostronnego obwałowania Odry w gminie Kuźnia Raciborska oraz odbudowę i remont jazów klapowych na Kłodnicy. W regionie wodnym Małej Wisły wykonano z kolei regulację cieku Goczałkowickiego, uporządkowanie gospodarki wodnej zespołu zbiorników Przeczyce, Kuźnica Warężyńska i Pogoria oraz I etap odtworzenia funkcjonalności obiektów przeciwpowodziowych doliny Przemszy. Zrealizowano również prace remontowe koryta i ubezpieczeń Przemszy na obszarze Sosnowca, odbudowę koryta i obwałowań Przemszy w tym mieście, jak również budowę ubezpieczeń brzegowych Małej Wisły w miejscowości Dankowice.

W najbliższej perspektywie sześciu lat w obszarze działalności PGW WP RZGW w Gliwicach założono realizację łącznie 57 inwestycji, które uwzględniono także w aktualizowanych właśnie Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. W tym 31 przedsięwzięć to zadania kontynuowane, a 26 to nowe projekty. Do najważniejszych inwestycji należy tu realizacja budowy zbiornika Racławice Śląskie na Osobłodze, przebudowa polderu Żelazna w Opolu, rozpoczęcie budowy zbiornika przeciwpowodziowego Kotlarnia na rzece Bierawce, a także budowa, przebudowa i modernizacja wału przeciwpowodziowego Odry od miejscowości Dziergowice w gminie Bierawa do Kędzierzyna-Koźla. Planowana jest także przebudowa i modernizacja wałów Odry na odcinku od miejscowości Lasaki do miejscowości Poborszów.

W międzyczasie Wody Polskie w Gliwicach wykonały także budowę, przebudowę i modernizację wału przeciwpowodziowego Odry na terenie Kędzierzyna-Koźla, przy miejskiej oczyszczalni ścieków. Z kolei na obszarze regionu wodnego Małej Wisły najważniejsze spośród inwestycji to przebudowa i odbudowa fragmentów obustronnych wałów przeciwpowodziowych Gostynki, w tym w Tychach, przebudowa oraz nadbudowa obwałowań Iłownicy w gminie Czechowice-Dziedzice, odbudowa i przebudowa obwałowań przeciwpowodziowych rzeki Mleczna na terenie Bierunia Starego, a także modernizacja i nadbudowa lewostronnego obwałowania Wisły w Bieruniu-Czarnuchowicach wraz z odwodnieniem terenów zawala Przemszy w gminie Bieruń. Łącznie koszt planowanych prac oszacowano na kwotę 982 844 730 zł, jednak z uwagi na zamieniające się warunki rynkowe i sytuację geopolityczną koszt ten może ulec zwiększeniu. Jestem przekonany, że dzięki realizacji zadań, takich jak te zawarte w aPZRP, wymiernie wrośnie bezpieczeństwo przeciwpowodziowe na obszarach dziś zidentyfikowanych jako zagrożone.

Ważne jest jednak, aby zgodnie m.in. z zapisami ustawy Prawo Wodne ochrona przed powodziami była realizowana także przez organy administracji samorządowej. Odnosi się to przede wszystkim do tzw. powodzi miejskich, w czasie których ryzyka nie powodują wezbrane rzeki, a wody opadowe, które zwłaszcza w miastach nie znajdują ujścia (intensywne betonowanie powierzchni). Dlatego też zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańców powinno stanowić wspólny priorytet dla wszystkich odpowiedzialnych za ten cel stron, przy czym nie powinno się odbywać kosztem środowiska naturalnego czy generować niewspółmiernych kosztów społecznych realizacji.

Przeczytaj także: Dbamy, by nie powtórzyły się katastrofalne skutki powodzi tysiąclecia