Oprócz renowacji przestarzałej sieci, wyzwaniem dla PWiK jest „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” przyjęty przez polski rząd 14 maja 2002 r. W programie założono, że do 2032 r. wszystkie wyroby azbestowe należy usunąć. Oznacza to, że rocznie do 2032 r. PWiK musi wymieniać około 1,3 km sieci wodociągowej.

Wymiana rur azbestocementowych jest szczególnie uciążliwa z uwagi na materiał z jakiego zastały wykonane – wyjaśnił Piechurski.

Włókna azbestowe dodawane do tworzyw są szkodliwe dla zdrowia, co spowodowało, że został wycofany jako składnik z większości materiałów, w tym budowlanych. Pozostała jeszcze kwestia utylizacji elementów będących w eksploatacji, w tym rurociągów. W omawianym przedsiębiorstwie postanowiono je wymienić.

Z przedstawionych danych analizowanego PWiK wynika, że w ostatnich latach coraz więcej korzysta ono z bezwykopowych metod odnowy przewodów wodociągowych – zaznaczył dr inż. Piechurski. Ta możliwość wymiany azbestocementowych przewodów wodociągowych technologiami bezwykopowymi powinna zostać wykorzystana w maksymalnie możliwym zakresie. W tym kierunku powinny się koncentrować działania przedsiębiorstwa.

Stosowanie metod bezwykopowych umożliwia przeprowadzenie prac na odcinkach, które poprowadzone są przez teren prywatny – problemów związanych z otrzymaniem zgody na wejście w teren w celu wykonania robót ziemnych doświadczają wszystkie firmy zarządzające uzbrojeniem podziemnym. Dzięki wykorzystaniu technologii no-dig łatwej też można wyremontować stare rurociągi na terenach silnie zurbanizowanych. Skorzystanie z tych technik przynosi również niewątpliwe korzyści finansowe.

Rury azbestocementowe

Rury azbestocementowe stosowano od 1957 r., tj. od momentu wejścia w życie zarządzenia ministra budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych oraz ministra gospodarki komunalnej z dnia 26 lipca 1957 r. W czasach, gdy miarą poziomu rozwoju gospodarczego kraju było stosowanie w przemyśle stali i żeliwa na dużą skalę, nie chciano marnować tych materiałów na potrzeby produkcji rur. W tym zakresie wykorzystywanie rur azbestocementowych dawało kolosalne oszczędności.

Rury wodociągowe azbestocementowe zaliczamy do wyrobów twardych o gęstości > 1000 kg/m3. Charakteryzują się dużym stopniem zwięzłości i dużym udziałem spoiwa (najczęściej cementu) oraz niską procentową zawartością azbestu – w przeciwieństwie do wyrobów miękkich, dlatego można je uważać za mniej groźne w użytkowaniu.

Kiedy uwalnia się pył azbestowy?

Emisja pyłu azbestu może powstawać podczas uszkodzeń mechanicznych, np. przy piłowaniu lub szlifowaniu szybkoobrotowymi narzędziami elektrycznymi, niewyposażonymi w miejscowe odciągi pyłu. Ponadto nie bez znaczenia są czynniki atmosferyczne lub chemiczne.

Czy spożywanie azbestu może mieć złe skutki?

Zgodnie z opiniami Państwowego Zakładu Higieny z 1987 r. oraz 2000 r., a także z raportem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), nie istnieją dowody świadczące o tym, że azbest spożyty w wodzie jest szkodliwy dla zdrowia. Jak podkreślił dr inż. Piechurski, rury wodociągowe wykonane z rur azbestocementowych są bardzo trwałe i do wody mogą przenikać tylko znikome ilości włókien azbestowych.

Zastępowanie rur azbestocementowych wyrobami bezazbestowymi powinno zatem następować, ale jedynie w miarę technicznego zużycia lub w przypadku woli wymiany na rury bezazbestowe.

Według stanu na koniec 2017 r., całkowita długość sieci wodociągowej w badanym terenie wynosiła 306,1 km. Sieć podlegająca badanemu PWiK składała się wówczas w 49,22% z rur z PCV, w 25,83% z rur PE, w 10,97% przewodów żeliwnych, w 5,77% z azbestowych/azbestocementowych, w 5,57% z rur ze stali, a w 2,4% ze stali izolowanej.

Wybór odpowiedniej metody odnowy sieci wodociągowej

Wg dr. Piechurskiego należy wziąć pod uwagę następujące czynniki: awaryjność przewodu, starzenie się przewodu, zmniejszenie przepustowości, gromadzenie się osadu, niekorzystne oddziaływanie przewodu na wodę oraz planowaną wymianę przewodów azbestocementowych.

W 2012 r. w analizowanym PWiK wdrożono aplikację wspomagającą proces typowania przewodów wodociągowych do remontów. W ten sposób zastąpiono podejmowanie decyzji o remontach sieci wodociągowej na podstawie intuicji czy doświadczenia.

Kryteria europejskie zalecają zakwalifikowanie danego odcinka sieci wodociągowej do remontu, jeżeli wskaźnik intensywności uszkodzeń przekracza dwa uszkodzenia na kilometr na rok.

Główne kryteria, według których rurociągi są kwalifikowane do remontu:

• względny wskaźnik intensywności uszkodzeń sieci wodociągowej wyrażony liczbą uszkodzeń/km/rok podzieloną przez 2 uszk./km/rok
• wskaźnik wieku rurociągu wyrażony aktualnym wiekiem podzielonym przez okres trwałości rur dla danego materiału.

Ponieważ kryteria nie są równoważne, wskaźnikowi intensywności uszkodzeń sieci nadano wagę 70%, a wskaźnikowi wieku rurociągu – 30%.

Główną zaletą tej metody jest to, że w sposób jednoznaczny wskazuje konkretne odcinki sieci najbardziej zagrożone awariami. Ostateczną decyzję o remoncie podejmuje jednak zespół planowania remontów, uwzględniając również inne uwarunkowania – ocenił dr inż. Piechurski.

Przeczytaj także: Rekordowo, międzynarodowo i bezwykopowo