Życie w małych miastach to świetne rozwiązanie dla osób, które szukają spokoju i bliskości natury. W mniejszych miastach zazwyczaj jest mniej hałasu i zanieczyszczeń, a jednocześnie często znajdują się w pobliżu lasów czy jezior, co pozwala spędzać dużo czasu w otoczeniu przyrody. W mniejszych miastach mniej czasu tracimy w korkach, łatwiej też znaleźć miejsce parkingowe. Niższe są też koszty życia, w tym ceny mieszkań i usług. Warto podkreślić, że najmniejsze miasta w Polsce są także pełne pamiątek historycznych. Nic jednak w tym dziwnego, gdyż część z nich status miasta uzyskała już wiele wieków temu, tracąc go jednak w wyniku carskich represji po powstaniach listopadowym i styczniowym.

Zobaczcie ranking Najmniejsze miasta w Polsce 2024 [TOP 10] pod względem liczby ludności:

10. Inowłódz – liczba mieszkańców: 829, powiat: tomaszowski, województwo: łódzkie

Zamek w Inowłodzu. Fot. Tomasz Warszewski/Adobe Stock

Leży nad Pilicą. Wzmianka o miejscowości znajduje się w dokumencie z 1145 r. Lokację miejską uzyskano przed 1370 r., a pięć wieków później prawa stracono. Znajdują się tu takie zabytki, jak kościół św. Idziego z XII w., ruiny zamku Kazimierza Wielkiego z XIV w., czy kościół św. Michała Archanioła z XVI w. Inowłódz i okolice wykorzystano jako plener dla wielu polskich filmów i seriali, w tym np. Popioły, Jak rozpętałem drugą wojnę światową czy Przyłbice i kaptury. Biegnie tędy droga krajowa nr 48 oraz szlak turystyczny Łódzka Magistrala Rowerowa. 1 stycznia 2024 r. Inowłódz odzyskał status miasta.

9. Głowaczów – liczba mieszkańców: 825, powiat: kozienicki, województwo: mazowieckie

Pomnik w Głowaczowie ku czci ofiar II wojny światowej oraz upamiętniający marszałka Józefa Piłsudskiego. Fot. glowaczow.pl

Leży nad Radomką. W tym stuleciu prowadzono prace archeologiczne, które ujawniły pozostałości po pogańskim cmentarzysku (kultura przeworska) z I i II w. p.n.e. Lokację miejską uzyskał w 1445 r., prawa tracąc w 1870 r. Do rejestru zabytków nieruchomych wpisany jest parafialny cmentarz rzymskokatolicki (najstarsza część, z nagrobkami) z pierwszej połowy XIX w. Znajduje się tu kopiec Piłsudskiego, jeden z siedmiu w Polsce jakie usypano po śmierci marszałka. W zachowanych dokumentach można przeczytać, że w 1827 r. działała tu szkoła elementarna. 1 stycznia 2024 r. Głowaczów odzyskał status miasta.

8. Książ Wielki – liczba mieszkańców: 817, powiat: miechowski, województwo: małopolskie

Zamek w Książu Wielkim. Fot. Henryk Sadura/Adobe Stock

Leży nad Nidzicą i przy drodze wojewódzkiej nr 772. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1120 r. Od 1385 r. miał prawa miejskie, stracił je w 1869 r. Była to kara za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym. Atrakcją turystyczną jest renesansowa rezydencja, zwana pałacem lub zamkiem na Mirowie, wzniesiona w latach 1585-99 przez włoskiego architekta Santi Gucciego. Inne zabytki to m.in. kościół św. Wojciecha z 1325 r. W miejscowości urodził się i zmarł Stefan Żechowski, malarz, rysownik i ilustrator okresu międzywojennego. Książ Wielki status miasta ponownie zyskał 1 stycznia 2023 r.

7. Józefów nad Wisłą: liczba mieszkańców: 812, powiat: opolski, województwo: lubelskie

Józefów nad Wislą. Fot. M. G. Koperkiewicz/Adobe Stock

Założony w 1687 r. przez kasztelana krakowskiego Andrzeja Potockiego. Rok później uzyskał lokację miejską. Stał się dużym ośrodkiem handlowym, siedzibą komory celnej, a to dzięki przeprawie przez Wisłę oraz biegnącemu tędy traktowi wrocławskiemu. Prawa stracił w 1868 r., do czego przyczyniły się klęski powstań listopadowego i styczniowego. W trakcie I wojny światowej Józefów został zniszczony przez wycofujących się Rosjan, a podczas II wojny przez uciekających Niemców. Status miasta odzyskał z dniem 1 stycznia 2018 r. 

6. Dubiecko – liczba mieszkańców: 806 powiat: przemyski, województwo: podkarpackie

Zamek w Dubiecku. Fot. Adam/Adobe Stock

Leży nad Sanem. Pierwotnie lokację miejską uzyskało w 1407 r. Znajduje się tu m.in. zespół zamkowo-pałacowy, w którym w 1735 r. urodził się poeta Ignacy Krasicki. Można też odwiedzić np. prywatne Muzeum Skamieniałości i Minerałów, które posiada kilkaset okazów. Status miasta Dubiecko odzyskało z dniem 1 stycznia 2021 r.

5. Gielniów – liczba mieszkańców: 779 powiat: przysuski, województwo: mazowieckie

Gielniów. Fot. MOs810, pl.wikipedia.org

Lokację miejską uzyskał około 1455 r., prawa tracąc w 1870 r. Miejscowość założona została przy ówczesnym szlaku handlowym z Radomia do Piotrkowa Trybunalskiego. 1 stycznia 2024 r. odzyskał status miasta.

4. Koszyce – liczba mieszkańców: 769 powiat: proszowicki, województwo: małopolskie

Fot. koszyce.gmina.pl

Pierwsze wzmianki pochodzą z 1328 r. Prawa miejskie posiadały w latach 1374–1869 i ponownie od 1 stycznia 2019 r. W XVI w. były miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego, którego świetność trwała do połowy XVII w., do czasu potopu szwedzkiego. Na podstawie badań nad morfologią miast zdegradowanych reformą carską z 1869–1870, koszycki rynek uznano za posiadający wówczas najwyższy stopień miejskości. W 2011 r. w Koszycach odkryto zbiorowy grób z okresu neolitu (3 tys. lat p.n.e.). W mieście jest kościół św. Marii Magdaleny z 1881 r., zbudowany w miejsce drewnianej świątyni z XV w., zniszczonej przez pożar. W kościele można obejrzeć obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII w. Miasto leży przy skrzyżowaniu DK79 i DW768. Odzyskanie praw miejskich po 150 latach było głównym elementem gminnych obchodów odzyskania przez Polskę niepodległości. Na Rynku stanął pomnik królowej regentki Elżbiety Łokietkówny, która wydała pierwotny przywilej lokacyjny.

3. Ciepielów – liczba mieszkańców: 738 powiat: lipski, województwo: mazowieckie

Urząd Miasta i Gminy w Ciepielowie. Fot. samorzad.gov.pl

Lokację miejską uzyskał w 1548 r., a pozbawiony praw został w 1870 r., odzyskując je 1 stycznia 2024 r. W przeszłości stanowił ważny ośrodek handlowy. W pewnym okresie nazwa brzmiała Grzymałów nad Iłżanką. Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 79 i przepływa Iłżanka, dopływ Wisły.

2. Wiślica – liczba mieszkańców: 465, powiat: buski, województwo: świętokrzyskie - drugie najmniejsze miasto w Polsce

Kolegiata w Wiślicy. Fot. Artur Bociarski/Adobe Stock

1 stycznia 2018 r. stała się miastem. Znów, gdyż po raz pierwszy prawa miejskie otrzymała w 1326 r. Utraciła je w 1869 r. Wiślica znajduje się na Ponidziu, na lewym brzegu Nidy, w Nadnidziańskim Parku Krajobrazowym. Według legendy nazwa pochodzi od imienia księcia Wiślan – Wiślimira.  W mieście znajduje się m.in. kolegiata gotycka z 1350 r. (fundatorem był król Kazimierz Wielki). Można też zobaczyć dom dla wikariuszy i kanoników zbudowany w 1460 r. z fundacji Jana Długosza. 600 m od centrum znajduje się XI-wieczne grodzisko: prace archeologiczne prowadzone w latach 1949–1960 wykazały istnienie pierwszego grodu już w XI w. Po raz pierwszy miejscowość pojawiła się w źródłach pisanych w Roczniku świętokrzyskim nowym pod rokiem 1079.

Zdaniem Muzeum Narodowego w Kielcach, dziedzictwo Wiślicy predestynuje ją do czołówki najważniejszych miejsc w Polsce o charakterze historyczno-archeologicznym, stawiając ją na równi z Krakowem, Poznaniem czy Gnieznem.

1. Opatowiec - liczba mieszkańców: 313, powiat: kazimierski, województwo: świętokrzyskie - najmniejsze miasto w Polsce

Fot. opatowiec.pl

Pierwsze wzmianki pochodzą z XI w. Wiodły tędy szlaki handlowe ze Śląska na Ruś Kijowską oraz z Krakowa do Wilna. Miejscowość znajduje się na wysokim lewym brzegu Wisły (174 m n.p.m.), naprzeciw ujścia Dunajca. Leży 65 km na południe od Kielc. Prawa miejskie Opatowiec posiadał w latach 1271–1869, odzyskał je w 2019 r. W mieście można zobaczyć m.in. podominikański kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła z końca XV w., dwie barokowe figury z XVIII w., cmentarz wojenny z I wojny światowej. W Opatowcu urodziła się m.in. Maria Mączyńska z d. Cugowska, polska łuczniczka, siedmiokrotna mistrzyni świata. Przebiega tędy droga krajowa nr 79 z Warszawy do Bytomia.

♦♦♦

Kiedy wieś może stać się miastem?

Zanim danej miejscowości nadany zostanie status miasta, odbywają się konsultacje z mieszkańcami, kolejnym etapem jest opinia Rady Gminy. Wniosek o nadanie praw miejskich trafia do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. By mogła być udzielona zgoda, dana miejscowość musi wykazać, że co najmniej 60% mieszkańców utrzymuje się z działalności pozarolniczej, jest też m.in. wyodrębnione centrum.

Przeczytaj także: Największe miasta w Europie – TOP 30