Łożyska ślizgowe – budowa

Łożyska ślizgowe są najprostszymi pod względem budowy łożyskami. Składają się z korpusu wypełnionego cylindryczną panewką swobodnie poruszającą się w korpusie. Ruch panewki i znajdującego się w nim czopa wału jest ruchem typu ślizgowego i określany jest jako tarcie ślizgowe. Mimo swojej prostej budowy, mogą przenosić bardzo duże obciążenia przez długi czas i pracują wyjątkowo cicho.

Łożysko ślizgowe może być wykonane z brązu lub ze stali – i są to najczęściej produkowane modele. Na rynku dostępne są również łożyska z teflonu, grafitu i tworzyw sztucznych.

Łożyska toczne – budowa

Łożyska toczne, inaczej niż łożysko ślizgowe, posiadają części ruchome. Składają się z dwóch pierścieni – pierścienia zewnętrznego i wewnętrznego umieszczonych w odpowiedniej odległości względem siebie – oraz elementów tocznych. Pierścień zewnętrzny osadzany jest na wale, a pierścień wewnętrzny – w oprawie lub innej obudowie. Za utrzymanie elementów tocznych odpowiadają tzw. koszyki. Elementy toczne, co warto wiedzieć, mogą mieć różne kształty.

Rodzaje łożysk

Zarówno łożyska toczne, jak i ślizgowe, występują w różnych wariantach. Konieczność produkcji różnych ich modeli podyktowana jest różnorodnością zadań, jakie mają wykonywać. Warto znać i rozumieć różnice między nimi, aby umieć wybrać odpowiednie łożysko.

Rodzaje łożysk ślizgowych

Tuleje ślizgowe dzielimy biorąc pod uwagę min. kierunek przenoszenia obciążeń, wyróżniając ich trzy typy:

• łożyska wzdłużne – przekazują siły działające wdłużnie względem obrotu osi,
• łożyska poprzeczne – przeznaczone do przenoszenia sił poprzecznych względem osi obrotu wału,
• łożyska poprzeczno-wzdłużne – pracują z obciążeniami złożonymi – przenoszą zarówno siły poprzeczne, jak i wzdłużne.

Dla poprawnej pracy łożyska istotne jest więc jego dopasowanie do rodzaju mechanizmu i działających w nim sił.

Łożyska kulkowe. Fot. pixabay.com

Modele łożysk tocznych

Łożyska toczne dzielą się na rodzaje określane na podstawie kształtu elementów tocznych oraz tego, jakiego rodzaju obciążenie przenosi dane łożysko – wzdłuż obrotu osi, czy też w poprzek osi obrotu danego wała. Wyróżniamy więc:

• łożyska toczne kulkowe – elementy toczne mają kształt kuli, to najbardziej uniwersalny rodzaj łożyska tocznego. Łożyska kulkowe dzielą się z kolei na łożyska zwykłe, łożyska wahliwe i łożyska samonastawne;
• łożyska walcowe – przystosowane do przenoszenia obciążeń osiowych przy wysokich prędkościach obrotowych;
• łożyska stożkowe – przystosowane do przenoszenia obciążeń promieniowych i osiowych;
• łożyska igiełkowe – przenoszą obciążenia promieniowe przy wysokich prędkościach obrotowych;
• łożyska baryłkowe – przeznaczone do pracy w warunkach dużego obciążenia występującego przy dużych wałach.

Wybierając łożyska należy więc brać pod uwagę jak duże obciążenie będzie musiało ono znosić oraz jaki rodzaj sił będzie na nie oddziaływał – prawidłowo dopasowane i serwisowane, z pewnością posłużą przez długi czas.

Różnice między łożyskami ślizgowymi a tocznymi

Różnice między tymi dwoma rodzajami łożysk wynikają z ich budowy i obejmują między innymi zdolność do przenoszenia obciążeń, wydajność, koszty zakupu i użytkowania oraz sposób konserwacji.

Zdolność do przenoszenia obciążeń

Nie każde łożysko przystosowane jest do pracy przy dużych prędkościach i obciążeniach, ale wybierając łożysko należy kłaść duży nacisk na fakt, jakiego rodzaju obciążenia może ono znieść. Łożysko ślizgowe lepiej poradzi sobie z obciążeniami wzdłużnymi, ale jeśli w danym mechanizmie będą działać na łożysko obciążenia złożone, to lepszym wyborem będzie łożysko toczne.

Wydajność

Pod względem wydajności, czyli siły wytwarzanego w łożysku tarcia, przewagę mają zdecydowanie łożyska ślizgowe, w których luźne dopasowanie wywołuje wyższy opór w czasie pracy.

Prędkość

Ogólnie uważa się, że łożysko toczne może osiągnąć wyższe prędkości w czasie pracy niż ślizgowe ze względu na elementy toczne zwiększające ich wydajność. Łożyska toczne rekompensują to jednak wysoką trwałością i zdolnością do przenoszenia większych obciążeń.

Koszt zakupu i eksploatacji

Łożyska toczne są zwykle droższe zarówno w zakupie, jak i w eksploatacji, a fakt ten ściśle związany jest z ich bardziej niż w przypadku łożysk ślizgowych skomplikowaną budową. Łożysko toczne odznacza się jednak również dłuższą żywotnością i niezawodnością, które w pełni uzasadniają jego zakup.

Konserwacja łożysk

Łożyska toczne są zwykle samosmarujące, a więc ich utrzymanie w dobrym stanie technicznym nie wymaga ani częstych przeglądów, ani zabiegów konserwacyjnych. Inaczej jest w przypadku łożysk ślizgowych – w ich przypadku należy wykonywać regularne przeglądy techniczne oraz w razie potrzeby smarować je specjalnymi smarami i olejami mineralnymi, za co z pewnością odpłacą długą i niezawodną pracą. Brak przeprowadzenia tych zabiegów doprowadzić może do nieprawidłowej pracy łożyska i w efekcie, awarii całego mechanizmu.

Podsumowanie

Łożyska ślizgowe i toczne mają różną budowę, różne cechy i przeznaczenie. Warto znać te różnice aby prawidłowo dopasować rodzaj łożyska do konkretnego urządzenia i maszyny i tym samym zapewnić sobie ich prawidłowe, wydajne i długotrwałe działanie.