Zgodnie z ministerialnym rozporządzeniem, wykopy to budowle ziemne, które należą do kategorii stałych lub tymczasowych konstrukcji. Te o ścianach pionowych nieumocnionych, bez rozparcia lub podparcia, mogą być wykonywane tylko do głębokości 1 m w gruntach zwartych (jeśli teren przy wykopie nie jest obciążony w pasie o szerokości równej głębokości wykopu). Z kolei wykopy bez umocnień, o głębokości większej niż 1 m, przy czym nie większej od 2 m, również można wykonywać, jeżeli pozwalają na to wyniki badań gruntu i dokumentacja geologiczno-inżynierska.

W rozporządzeniu ministra infrastruktury czytamy też, że tymczasowe zabezpieczenie wykopów (i wyrobisk podziemnych) nie powinno być eksploatowane dłużej niż dwa lata (chyba że projekt zabezpieczeń przewiduje inaczej). Z kolei Politechnika Wrocławska podaje, że zakres prac związanych z wykonywaniem wykopów, w tym ich zabezpieczenia, zależy od warunków: terenowych, geotechnicznych, a także rodzaju i głębokości oraz poziomu zwierciadła wody otwartej bądź gruntowej.

Podział wykopów budowlanych

Jak czytamy na stronie Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie, wykopy można sklasyfikować ze względu na kilka czynników:

  • czas trwania:
    • tymczasowe (o okresie użytkowania nie dłuższym niż 1 rok),
    • trwałe (o okresie użytkowania dłuższym niż 1 rok);
  • szerokość dna:
    • wąskoprzestrzenne (o szerokości dna mniejszej lub równej 1,5 m),
    • szerokoprzestrzenne (o szerokości dna większej niż 1,5 m);
  • głębokość:
    • płytkie (o głębokości mniejszej lub równej 1 m),
    • średniogłębokie (o głębokości nie większej niż 3 m),
    • głębokie (o głębokości większej niż 3 m).

Kluczowe przy doborze rodzaju zabezpieczenia wykopu są jakość badań warunków gruntowych, ekspertyza sąsiedniej zabudowy czy analiza historycznej zabudowy w lokalizacji inwestycji.

Rodzaje zabezpieczenia wykopów

Wśród rodzajów zabezpieczeń wykopów znajdują się:

  • skarpowanie,
  • szalunki,
  • ścianki berlińskie,
  • palisady,
  • ściany szczelinowe,
  • ścianki szczelne,
  • grodzie stalowe typu Larsen.

Zabezpieczenie wykopu – przykłady zastosowań

W Poznaniu, w trakcie modernizacji północnej nitki mostu Lecha, do zabezpieczenia wykopów zdecydowano się wykorzystać ścianki szczelne. Było to konieczne z uwagi na bliskość nitki południowej (zaledwie 0,8 m) i odbywający się po niej ruch. Zastosowano grodzice stalowe o długości do 18 m. Tego typu rozwiązanie wykorzystano też np. w ramach przebudowy Stadionu Śląskiego w Chorzowie – do zabezpieczenia wykopów pod zbiornik retencyjny oraz w rejonie płyty boiska użyto 325 ton grodzic. Także w Chorzowie, tym razem na budowie rollercoastera, w celu zabezpieczenia wykopów powstała palisada z pali CFA.

Warto pamiętać, że każdorazowe rozpoczęcie robót w wykopie wymaga sprawdzenia stanu jego obudowy lub skarp, a w czasie zasypywania obudowanego wykopu, zabezpieczenie należy demontować od dna i usuwać je stopniowo. Jednoetapowo zabezpieczenie wykopu można usuwać z wykopów wykonanych w gruntach spoistych – na głębokości nie większej niż 0,5 m; lub w pozostałych gruntach – na głębokości nie większej niż 0,3 m.

Istotne jest, by mieć na uwadze, że zakładanie zabezpieczenia lub montaż rur w wykopie o ścianach pionowych i na głębokości poniżej 1 m wymaga ochrony pracowników poprzez zastosowanie klatek osłonowych lub obudowy prefabrykowanej.

Co charakterystyczne, zabezpieczenie wykopu, które pierwotnie miało charakter tymczasowy, może stać się elementem stałym. To zdecydowanie usprawnia pracę i sprawia, że budowa pochłania mniej kosztów.

Przeczytaj także: Koniec zabezpieczania nasypu przy drodze w Wielkopolsce