W 2013 r. zaledwie 2,5% mieszkańców województwa korzystało z publicznego transportu kolejowego, nieco więcej, 4,9%, poruszało się komunikacją autobusową. Publiczny transport był nieużyteczny (mierząc siłą i kompleksowością powiązań pomiędzy jego elementami, tj. siecią, infrastrukturą, taryfami i systemami biletów). Celem zintegrowania komunikacji miejskiej na terenie B-TOM było zwiększenie tej użyteczności. Jakie należało uwzględnić potrzeby? Podróżni wskazywali konieczność zwiększenia atrakcyjności czasu podróży oraz ceny biletów, ale też jakości podróży. Pod hasłem jakości w większości rozumiano łatwy dostęp do infrastruktury, czystość i wygodę, poczucie bezpieczeństwa.

Podstawowym pytaniem, jakie zadała sobie NIK, było pytanie o to, czy działania realizowane na terenie B-TOM przyczyniły się do zintegrowania systemu publicznego transportu zbiorowego oraz poprawy jego atrakcyjności w stosunku do transportu indywidualnego. Odpowiedź na nie okazała się niełatwa: choć rozbudowa systemu publicznego transportu zbiorowego zwiększyła atrakcyjność B-TOM, a unowocześnienie taboru szynowego i rewitalizacja linii kolejowej doprowadziły do skrócenia o około 30% czasu przejazdu pociągiem między Bydgoszczą a Toruniem, to nie wszystkie potrzeby podróżnych zostały uwzględnione. Nadal nie udało się wprowadzić wspólnej taryfy biletowej ani też cyklicznego ruchu pociągów między Bydgoszczą a Toruniem. Transport kolejowy „kuleje” pod względem jednolitości rozwiązań technicznych na peronach kolejowych.

Kontrola została przeprowadzona w odniesieniu do kilku podmiotów: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego (który jest organizatorem publicznego transportu zbiorowego i realizował projekt zakupu taboru kolejowego), Zarządu Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej w Bydgoszcz (również organizatora publicznego transportu zbiorowego, który jednocześnie realizował projekt związany z budową wiaduktów i przystanków kolejowych, Urzędu Miasta Torunia (organizatora publicznego transportu zbiorowego, realizującego projekt dotyczący integracji systemu transportu miejskiego wraz z zakupem taboru tramwajowego), Miejskiego Zakładu Komunikacji w Toruniu sp. z o.o., który współpracował z UM w Toruniu przy realizacji projektu dot. integracji systemu transportowego, Tramwaju Fordon sp. z o.o. w Bydgoszczy (odpowiedzialnego za budowę linii tramwajowej do Fordonu), a także PKP Polskich Linii Kolejowych (PKP PLK), jako zarządcy infrastruktury kolejowej, a także realizatora dwóch projektów: pierwszy dotyczył polepszenia jakości usług przewozowych na trasie Toruń–Bydgoszcz, drugi – budowy zintegrowanego centrum komunikacyjnego w Bydgoszczy.

Wyniki kontroli

W latach 2011–2016 zwiększył się udział nowocześnie wyposażonego, niskopodłogowego taboru w przewozach publicznych na terenie B-TOM, co przełożyło się na większy komfort i bezpieczeństwo pasażerów – zauważyła NIK, podkreślając, że obecnie używane pociągi i tramwaje są odpowiednie również dla osób z niepełnosprawnością ruchową. Zaistniały strefy niskopodłogowe, wizualna i głosowa informacja pasażerska, kontrastowe oznakowanie dla osób słabowidzących wewnątrz pojazdu (w tym obszarze kontrolerzy wykryli częściowe braki w przypadku taboru kolejowego). Problemy wykryte w tym zakresie dotyczą wind na trzech stacjach kolejowych (dwóch w Bydgoszczy i jednej w Toruniu).

Źródło: NIK

Martwić może też fakt, że przy zakupie taboru kolejowego nie uwzględniono uwarunkowań wynikających z ich eksploatacji (m.in. odchyleń na skutek obciążenia pojazdu, zużycia kół) oraz stanu infrastruktury (m.in. dopuszczalnych tolerancji odchyleń wysokości peronu).

Dostępność i atrakcyjność infrastruktury została znacznie zwiększona. Prędkość maksymalna dla pociągów pasażerskich na trasie Toruń Główny–Bydgoszcz Główna (około 51 km) po rewitalizacji wynosi 120 km/godz. B budowa trasy tramwajowej do dzielnicy Fordon w Bydgoszczy (9,5 km) oraz przebudowa trasy tramwajowej od węzła Toruń Miasto do al. Solidarności w Toruniu (3,5 km) wpłynęły na poprawę komunikacji pomiędzy dzielnicą Fordon a centrum miasta oraz do poprawy dostępności Zespołu Staromiejskiego Torunia.

Wybudowane lub zmodernizowane węzły przesiadkowe w Bydgoszczy i w Toruniu służą lepszemu zintegrowaniu komunikacji miejskiej i kolejowej, w szczególności poprzez usprawnienie przesiadek – potwierdza NIK. Zastosowane rozwiązania, m.in.: windy, azyle dla pasażerów z ławkami, tablice kierunkowe i tablice dynamicznej informacji pasażerskiej, pasy ostrzegawcze i ścieżki prowadzące dla osób niewidomych i słabowidzących, kamery monitoringu wizyjnego czy stacje wzywania pomocy, mają pozytywny wpływ na właściwą jakość podróży.

Wątpliwości kontrolerów NIK budzą bariery architektoniczne oraz utrudnienia w korzystaniu z infrastruktury, wciąż niestety istniejące na tym obszarze.

Na dwóch węzłach przesiadkowych (w Bydgoszczy i w Toruniu) stwierdzono:

• brak podwójnych poręczy przy schodach do przejść podziemnych (istotnych m.in. dla osób podróżujących z dziećmi);
• brak odpowiedniego oznakowania ostrzegawczego i kontrastowego schodów (istotnych m.in. dla osób słabowidzących).

Nie zapewniono też ujednoliconych standardów i rozwiązań technicznych na nowo wybudowanych peronach. Kontrola NIK wykazała również przypadki nieuwzględnienia przy tworzeniu kolejowego rozkładu jazdy uwarunkowań dotyczących zarówno taboru (w zakresie wysokości podłogi), jak i infrastruktury(w zakresie wysokości peronu). Skutkowało to brakiem możliwości rozłożenia rampy dla osób z niepełnosprawnością ruchową na peronie, którego krawędź znajdowała się powyżej poziomu podłogi pociągu. NIK zwróciła uwagę, że skierowanie pociągu na odpowiedni peron pozwoliłoby na swobodne rozłożenie rampy i zapewniłoby dostępność tego pociągu dla ww. grupy pasażerów – zapisano w raporcie.

Na czterech z siedmiu skontrolowanych węzłach przesiadkowych nie zapewniono miejsc postojowych lub punktu sprzedaży biletów na niektóre środki transportu, dostępne w ramach tych węzłów – opisali w raporcie kontrolerzy NIK. Oznacza to, że węzły te nie miały w pełni zintegrowanego charakteru.

Wyboczenia toru na trasie tramwajowej

Wyboczenia torów są często obserwowanym kłopotem, dlaczego jednak występują na nowo wybudowanej trasie tramwajowej? Kontrola NIK wykazała, że w przypadku linii tramwajowej do dzielnicy Fordon przyczyną wyboczeń były:

• brak odpowiednich wymagań w dokumentacji projektowej (w szczególności dotyczących warunków termicznych montażu toru),
• błędy w zastosowanej technologii robót budowy toru bezstykowego, polegające m.in. na niewłaściwej regulacji naprężeń termicznych w tokach szynowych toru,
• (pośrednio) zastosowanie urządzeń wyrównawczych poza obiektami inżynierskimi w torze bezstykowym.

Czas i koszty przejazdu

Z centrum Bydgoszczy do centrum Torunia szybciej dotrzemy, wybierając transport indywidualny. Komunikacją publiczną podróżować na tej trasie będziemy przez 1 godz. 19 min., natomiast samochodem – 59 min. Warto jednak odnotować, że średni czas przejazdu pociągiem między stacjami Bydgoszcz Główna i Toruń Główny skrócił się o około jedną trzecią. Przejazd komunikacją publiczną będzie też tańszy.

Źródło: NIK

Jakie są pozytywne efekty podjętych działań?

W raporcie czytamy, że w ocenie NIK badane inwestycje przyczyniły się do poprawy dostępności i atrakcyjności publicznego transportu zbiorowego w B-TOM.

Świadczą o tym poniższe dane:

• osiągnięto zakładaną liczbę pasażerów korzystających w 2016 r. z komunikacji kolejowej wykonywanej nowymi pociągami, tj. 1 ,1 mln osób;
• liczba pasażerów korzystających w 2016 r. z nowej trasy tramwajowej do dzielnicy Fordon w Bydgoszczy była trzykrotnie wyższa od wielkości zakładanej i wynosiła 13,7 mln osób;
• osiągnięto też zakładaną dodatkową liczbę pasażerów obsłużonych w 2016 r. przez usprawniony transport miejski w Toruniu, tj. 5,6 mln osób;
• oszczędność kosztów eksploatacyjnych pojazdów komunikacji miejskiej w Toruniu w 2016 r. wyniosła ponad 6,7 mln zł ( 101 proc. wartości zakładanej).

Co należy jeszcze poprawić?

Najwyższa Izba Kontroli apeluje w raporcie do organizatorów publicznego transportu zbiorowego o wspólne wypracowanie koncepcji pozwalającej na wprowadzenie zintegrowanego biletu wojewódzkiego. A ponadto do:

• marszałka woj. kujawsko-pomorskiego o wznowienie działań zmierzających do uruchomienia cyklicznego ruchu pociągów na linii kolejowej nr 18 między Toruniem a Bydgoszczą oraz uwzględnianie przy zakupie pociągów uwarunkowań wynikających z ich eksploatacji oraz stanu infrastruktury, tak aby możliwe było swobodne wsiadanie i opuszczanie pojazdu przez osoby o ograniczonej zdolności poruszania się;
• do inwestorów o usunięcie wad w nowo wybudowanych peronach, ujawnionych po roku, dwóch latach eksploatacji, oraz zapobieżenie ich występowaniu w przyszłości;
• do PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. o zapewnienie koordynacji działań i bieżącej wymiany informacji między podmiotami zaangażowanymi w przyszłą realizację projektów inwestycyjnych, w szczególności na etapie uzgadniania dokumentacji projektowej oraz odbioru robót; zapewnienie, że projektowanie peronów odbywać się będzie z uwzględnieniem uwarunkowań dotyczących toru i torowiska; zapewnienie jednolitych rozwiązań technicznych w realizowanych projektach inwestycyjnych dotyczących infrastruktury kolejowej, istotnych dla komfortu i bezpieczeństwa podróżnych, a także rzetelnej kontroli jakości wykonania peronów przed oddaniem ich do użytku; usunięcie wad w nowo wybudowanych peronach, ujawnionych po roku, dwóch latach eksploatacji, oraz zapobieżenie ich występowaniu w przyszłości.

Przeczytaj także: NIK: przewozy kolejowe nie są wystarczająco bezpieczne