Zarządzanie ryzykiem

Konferencję otworzyła Żaklina Ossowska, prezes Grupy Doradczej KZP, która wskazała, że ustawa o finansach publicznych od 2010 r. nakłada na zamawiających obowiązek procedowania zgodnie z systemem kontroli zarządczej, w ramach której należy realizować misje i cele przy adekwatnym zarządzaniu ryzykiem. Zarządzanie ryzykiem można zaś realizować na cztery sposoby: poprzez (1) tolerowanie ryzyka (nieznacznego bądź małego), (2) jego ograniczenie albo obniżenie, a następnie ciągłe monitorowanie, (3) przeniesienie / transfer ryzyka (wysokie ryzyko) lub (4) zaprzestanie wykonywania działań ryzykownych bądź całkowita likwidacja ryzyka. W swych wykładach prelegenci odnosili się do powyższego podziału, aby zobrazować, który – ich zdaniem – model zarządzania ryzykiem jest stosowany przy realizacji inwestycji publicznych.

Jak zminimalizować ryzyka gruntowe?

Inauguracyjną prelekcję wygłosił Piotr Rychlewski, pełniący funkcję kierownika Pracowni Inżynierii Geotechnicznej w Zakładzie Geotechniki Instytutu Badawczego Dróg i Mostów. Wystąpienie poświęcone było ryzykom gruntowym, ich fundamentalnemu znaczeniu przy realizacjach wszelkiego typu inwestycji (liniowych, kubaturowych, mostowych itp.). Rychlewski wskazał, w jaki sposób należy planować inwestycję i jakie działania należy podjąć, aby zminimalizować ziszczenie się ryzyk gruntowych. Wykład zilustrowany był licznymi przykładami z niedawno zakończonych, prestiżowych realizacji, wykresami oraz filmami, co pozwoliło uczestnikom na łatwiejsze przyswojenie tej skomplikowanej materii.

Piotr Rychlewski, Instytut Badawczy Dróg i Mostów. Fot. Grupa Doradcza KZP

Prawo trzeba doprecyzować

Drugą prelekcję wygłosił dr inż. Aleksander Krupa, dyrektor techniczny biura Izby Projektowania Budowlanego (IPB). Podczas swego wystąpienia przedstawił propozycję IPB w sprawie doprecyzowania regulacji prawnych, ułatwiających pokonywanie ryzyk budowlanych w inwestycjach celu publicznego. Wskazywał na obszary, które powinny w trybie pilnym stać się przedmiotem regulacji, równocześnie podając rozwiązania, które zdaniem IPB znakomicie sprawdziłyby się w praktyce. Rozwiązania te niekoniecznie są zupełnie nowe, lecz częściowo polegają na rozwiązaniach dawniej obowiązujących, które z uwagi na np. ograniczenia budżetowe zostały wycofane. Prelegent zaznaczył także, jakim problemem jest dyskontynuacja projektów prowadzonych przez poprzednie ekipy rządowe. W ten sposób budownictwo niejako co parę lat zaczyna reformy od punktu 0, zamiast korzystać z osiągnięć zespołów ekspertów, pracujących na zlecenie poprzednich ministrów.

Trudne procesy inwestycyjne

Trzecia prelekcja została przedstawiona przez Tomasza Kwiecińskiego, zastępcę dyrektora oddziału ds. inwestycji w Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) Oddział Warszawa. Dotyczyła ona problemów związanych z decyzjami środowiskowymi, lokalizacyjnymi, podziałami geodezyjnymi, wykupem działek i wywłaszczeniami pod teren inwestycji. Kwieciński w pierwszej kolejności opowiedział, jak skomplikowanym procesem w GDDKiA jest proces przygotowania inwestycji, z uwagi na konieczność dokonywania licznych, czasochłonnych wywłaszczeń. Następnie zidentyfikował ryzyka występujące na etapie uzyskiwania decyzji środowiskowej oraz decyzji ZRID. Ważnym ryzykiem, przyczyniającym się do obstrukcji i opóźnień w realizacjach inwestycji, jest choćby ryzyko archeologiczne.

Ziszczone ryzyka

Kolejna prelekcja została wygłoszona przez Wiolettę Kubicę, dyrektor ds. zakupów w Miejskim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji S.A w Krakowie (MPWiK). Prelegentka wskazała, jak poważnym i realnym ryzykiem jest ryzyko niedochowania terminu realizacji inwestycji. Na przykładzie MPWiK Kraków omówiła, jak dużą rolę odgrywają czynniki niezależne od zamawiającego – począwszy od specyfiki zamówień realizowanych przez swoją jednostkę (częsta konieczność uzyskiwania zgody na zajęcie pasa ruchu drogowego), uwarunkowania lokalne (dynamiczny rozwój Krakowa), uwarunkowania krajowe (ograniczone zasoby osobowe w związku z realizacją podobnych inwestycji w kraju), a także uzależnienia od dostawców materiałów (trzech producentów określonego typu rur w Europie). Kubica wskazała także, w jaki sposób MPWiK Kraków wyciąga wnioski ze ziszczonych ryzyk, jak stale modyfikują własne struktury oraz kolejne warunki SIWZ, aby sieci w Krakowie były budowane i modernizowane w możliwie najbardziej efektywny sposób, przy równoczesnej minimalnej dolegliwości dla mieszkańców.

Naganne praktyki

Stefan Bekir Assanowicz, prezes rady Polsko-Hiszpańskiej Izby Gospodarczej, przedstawił prelekcję nt. problemów wykonawców w kontraktach z organami administracji publicznej w trakcie budowy oraz w momencie oddawania obiektu do użytkowania. Assanowicz wskazywał, jak poszczególne zachowania determinują ziszczenie się ryzyk na kolejnych etapach prowadzenia procesu inwestycji publicznej. Prelegent podzielił naganne praktyki na etap ofertowania, kontraktacji, realizacji i odbiorów. Omawiane praktyki były ilustrowane licznymi przykładami, co czyniło całe rozważania niezwykle praktycznymi, i pozwalało na zdanie sobie sprawy z konieczności weryfikacji utrwalonych praktyk, celem zwiększenia efektywności realizacji inwestycji publicznych.

Ryzyko inwestycyjne a kary umowne

Następnie radca prawny Dariusz Ziembiński, właściciel Kancelarii Ziembiński & Partnerzy, wskazał, jak kary umowne należy oceniać w kontekście ryzyk inwestycyjnych. Uzasadniał, że kary umowne nie są narzędziem kontroli jakości przygotowania i realizacji inwestycji, a system zamówień publicznych odpowiedzialny jest m.in. za ilość sporów, i powinien promować sprawiedliwy i wyważony rozkład ryzyk. Podkreślał, że ryzyko naliczenia kar umownych – przy obecnych konstrukcjach wzorów umowy – jest bardzo wysokie, gdyż praktyki naliczania kar umownych w sektorze publicznym są oderwane od praktyk w prywatnym sektorze, gdzie strony stosunku umownego mają równorzędne pozycje. Apelował, by nagłaśniać informację o kosztach społecznych długotrwałych procesów oraz by procesy te stanowiły przesłankę do odpowiedzialności urzędniczej.

Radca prawny Dariusz Ziembiński, Kancelaria Ziembiński & Partnerzy. Fot. Grupa Doradcza KZP

Zmiany umów w praktyce

Kolejną prelekcję wygłosiła Urszula Woronowicz, partner zarządzający w Smart-be. Wykład dotyczył kwestii ryzyk związanych ze zmianą umowy o realizację zamówienia publicznego. Przedstawione zostały dwa najczęstsze podejścia zamawiających w kontekście zmian do umowy, które należy ocenić jako skrajne. Prelegentka podkreślała, że umowa w sprawie realizacji zamówienia publicznego jest tylko pozornie nieelastyczna, gdyż PZP dopuszcza zmiany w umowie o realizację zamówienia publicznego w szerokim (lecz nie dowolnym) zakresie. Decydentem w zakresie dopuszczalnych zmian – z uwagi na asymetrię uprawnień stron tego stosunku zobowiązaniowego – jest zamawiający. To on każdorazowo powinien badać daną sytuację w kontekście wytycznych orzecznictwa, oceniając legalność zamian umowy.

Odbiór inwestycji – jak rozkładać ryzyko?

Końcową prelekcję wygłosił Ryszard Kurek, członek Stowarzyszenia Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców. Wykład ten dotyczył trudności związanych z odbiorem inwestycji, w kontekście braku współpracy ze strony inwestora, zgłaszania niezasadnych uwag oraz kosztu i ryzyka utrzymywania inwestycji gotowej do odbioru. Swoje rozważania oparł o klauzule FIDIC, ze wskazaniem, jak ryzyka te są i powinny być rozłożone pomiędzy inwestora i wykonawcę w kontrakcie FIDIC oraz jakie ryzyka niesie ze sobą modyfikacja poszczególnych subklauzul.

Niedoskonałości prawa trzeba korygować

Pomiędzy prelekcjami odbyły się dwa panele dyskusyjne, w czasie których uczestnicy konferencji chętnie zadawali pytania prelegentom i przedstawiali realne problemy, z jakimi mierzą się w przetargach i na etapie realizacji inwestycji publicznych.

Zespół KZP. Fot. Grupa Doradcza KZP

Omawiana konferencja to kolejne wydarzenie mające na celu promowanie znajomości prawa wśród wykonawców i zamawiających oraz zachęcanie do włączenia się w procesy legislacyjne, celem skorygowania istniejących niedoskonałości. Dzięki wieloperspektywicznemu przedstawianiu poszczególnych problemów, uczestnicy konferencji mieli możliwość dokonania samodzielnej oceny, w jakim stopniu obecnie funkcjonujący podział ryzyk budowlanych warunkuje faktyczną efektywność realizacji inwestycji publicznych. Sporządzone przez prelegentów analizy, prognozy oraz podane wskazówki, stanowiły cenne pouczenie dla wszystkich obecnych na sali.

Do sukcesu konferencji przyczynili się więc przede wszystkim wybitni prelegenci, ale również patroni: Kancelaria Ziembiński & Partnerzy, Instytut Międzynarodowej Współpracy Gospodarczej, Ogólnopolska Izba Gospodarcza Drogownictwa, Polski Kongres Drogowy, Zachodnia Izba Gospodarcza, Instytut Projektowania Budowlanego, Stowarzyszenie Geodetów Polskich, Smart-be, Polskie Stowarzyszenie Menadżerów Budownictwa, Polska Izba Gospodarki Odpadami, NextBuy, periodyki Raport Kolejowy, Kurier Kolejowy oraz portale e-zamówienia.pl, e-gospodarka.pl, inzynieria.com, zamówienia20.pl, naszbiznes24.pl i prawieoprawie.pl.

Konferencja oceniona przez uczestników w anonimowych ankietach na 5+.