• Według NIK, GDDKiA o 500 razy zawyżyła dane o liczbie remontów nawierzchni drogowych
• Zezwolenia na przejazdy pojazdów nienormatywnych bywały wydawane nieprzepisowo
• W sposób nieprzejrzysty typowano drogi do remontów

Kontrola dotyczyła obowiązku zapewnienia przez Dyrekcję należytego stanu nawierzchni dróg krajowych. Dane z 2016 r. o liczbie wykonanych robót konserwacyjnych – remontów cząstkowych nawierzchni mieszankami mineralno-asfaltowymi na gorąco (najpopularniejszy zabieg) na drogach krajowych (bez ekspresówek i autostrad) były ponad 500 razy zawyżone, a tym samym koszt wyremontowania 1 tys. m² nawierzchni prawie 500 razy zaniżony. W ocenie NIK niejasny był też m. in. sposób doboru zadań związanych z przebudową i remontami. GDDKiA nie analizowała efektywności wydatków na bieżące utrzymanie sieci dróg. Brakowało też skutecznego nadzoru generalnego dyrektora nad podległymi mu komórkami i jednostkami organizacyjnymi – czytamy w komunikacie. Izba uważa też, że w dalszym ciągu nie zapewniono należytego stanu technicznego nawierzchni.

Stan nawierzchni dróg krajowych. Fot. NIK

Kontrolą objęto lata 2015–2018 (do 30 czerwca). Kontrolerzy sprawdzali sposób typowania dróg do zabiegów mającym na celu polepszenie ich stanu technicznego lub zapobiegnięcie ich dalszej degradacji, badali czy działania Dyrekcji w zakresie zapewnienia należytego stanu technicznego nawierzchni dróg krajowych były wystarczające i przynosiły oczekiwany efekt. Skontrolowano centralę GDDKiA w Warszawie oraz siedem oddziałów w: Białymstoku, Bydgoszczy, Olsztynie, Opolu, Szczecinie, Warszawie i Zielonej Górze.

Izba odnotowała, że choć GDDKiA tworzyła listy rankingowe zadań o najwyższym priorytecie, nie oznaczało to, że odcinek drogi zostanie niezwłocznie naprawiony. Wpływ miały na to priorytety ministra właściwego do spraw transportu, jak konieczność dostosowania sieci dróg do nośności 11,5 t/oś oraz przyznawane limity finansowe. Nieprzejrzysty sposób typowania dróg do przebudów i remontów stwarzał, zdaniem NIK, ryzyko, że w pierwszej kolejności mogą być naprawiane drogi niewymagające pilnej interwencji.

NIK wskazuje, że generalny dyrektor GDDKiA formalnie jest zarządcą dróg krajowych, a realizacja zadań wskazanych przez resort odpowiedzialny za transport rodzi ryzyko, że jego działania służące poprawie stanu technicznego nawierzchni dróg krajowych będą nieskuteczne.

Monitoring utrzymania dróg krajowych (bez ekspresowych i autostrad). Fot. NIK

Brak kontroli danych

Według Izby prowadzony przez centralę GDDKiA monitoring bieżącego utrzymania dróg w zakresie liczby wykonanych robót był nierzetelny, a Dyrekcja w żaden sposób nie weryfikowała danych przekazywanych przez oddziały i w efekcie nie dysponowała rzeczywistymi danymi o liczbie wykonanych robót w ramach bieżącego utrzymania dróg. Dane przekazane kontrolerom NIK w listopadzie 2018 r. jako wykonanie rzeczowe lat objętych kontrolą nie pokrywały się z danymi ostatecznie przekazanymi na potrzeby kontroli w lutym 2019 r.

Monitoring utrzymania dróg ekspresowych i autostrad. Fot. NIK

W przypadku dróg krajowych (bez dróg ekspresowych i autostrad) w 2016 r. dane rzeczowe o liczbie wykonanych remontów cząstkowych nawierzchni dróg mieszankami mineralno-asfaltowymi na gorąco były ponad pięćset razy zawyżone, a tym samym koszt remontu 1 tys. m² nawierzchni zaniżony 490 razy. W przypadku dróg ekspresowych i autostrad największe różnice wystąpiły w 2015 r. Wyremontowana nawierzchnia była ponad 190-krotnie zawyżona, a koszty ponad 170-krotnie zaniżone. Według Izby nierzetelna informacja o liczbie wykonanych prac remontowych w latach 2015-2017 wskazuje na brak analizowania przez centralę GDDKiA efektywności wydatków na bieżące utrzymanie sieci dróg.

Zezwolenia na przejazdy pojazdów nienormatywnych. Fot. NIK

Pojazdy nienormatywne

W czasie kontroli NIK stwierdziła też nieprawidłowości przy wydawaniu zezwoleń na przejazdy pojazdów nienormatywnych. Występowały one w centrali i dwóch oddziałach wojewódzkich, a dotyczyły np. braku uzgodnień trasy przejazdu z innymi zarządcami dróg, naruszenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego przy wydawaniu zezwoleń, czy też błędów w prowadzonych rejestrach wydanych zezwoleń. Tym samym, w ocenie NIK, GDDKiA niezgodnie z obowiązującym prawem oraz nierzetelnie realizowała zadania związane z ochroną dróg przed ruchem pojazdów nienormatywnych, a Dyrekcja nie zapewniła odpowiednich narzędzi pracownikom odpowiedzialnym za wydawanie takich zezwoleń.

Laboratorium GDDKiA. Fot. NIK

Wnioski i zalecenia

W ramach wniosków NIK zaleca opracowanie przez GDDKiA procedury prowadzenia okresowych przeglądów stanu technicznego dróg wynikających z prawa budowlanego – obejmującej szczegółowy opis sposobu przeprowadzania kontroli, ich harmonogram, jednolity wzór protokołu kontroli i jednolitą skalę ocen lub metodologię dokonywania oceny opisowej.

Zaleca też ministrowi infrastruktury zmianę obowiązujących przepisów m.in. w zakresie wydawania zezwoleń na przejazdy pojazdów nienormatywnych w odniesieniu do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21 marca 2019 r.

Izba postuluje też opracowanie programu dostosowania sieci dróg do nośności 11,5 t/oś, umożliwienie prowadzenia postępowań o wydanie zezwoleń na przejazdy pojazdów nienormatywnych w formie elektronicznej i o zwiększenie nadzoru nad podległymi komórkami i usprawnienie systemu zarządzania ryzykiem.

Przeczytaj także: NIK: płatne autostrady są za drogie