Bełchatów położony jest w odległości zaledwie 150 km od polskiej stolicy, tuż przy największym w kraju zagłębiu paliwowo-energetycznym, w skład którego wchodzą PGE Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów” S.A. oraz PGE Elektrownia „Bełchatów” S.A. Miasto jest jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych w regionie, ale jeszcze pół wieku temu posiadało bardzo słabo rozwiniętą sieć wodociągową. Jak podaje ZWiK „WOD-KAN”, na przełomie lat 60. i 70. XX w. Bełchatów zaopatrywał się w wodę z lokalnego wodociągu, studni miejskich i ujęć znajdujących się na terenie zakładów przemysłowych. Dopiero w latach 70. ub.w. rozwój miasta i związane z nim coraz większe zapotrzebowanie na wodę przyczyniły się do uruchomienia w 1976 r. ujęcia wody „Myszaki”. Ujęcie do dziś jest eksploatowane przez spółkę – to dzięki niemu oraz 250 km funkcjonującej obecnie sieci wodociągowej (razem z przyłączami) woda dociera do 99% mieszkańców.

W trosce o jakość wody

Badania wody przeprowadzane przez laboratoria potwierdzają bardzo dobrą jakość wody wydobywanej w Bełchatowie, zarówno pod względem bakteriologicznym, jak i fizykochemicznym. Rurociągi przesyłowe do wody pitnej również muszą zatem spełniać najwyższe wymogi. Właśnie dlatego przez lata nie wolno było stosować metody CIPP (ang. Cured In Place Pipe) do renowacji wodociągów, mimo że technologia ta święciła triumfy w zakresie renowacji kanalizacji. Materiały, które z powodzeniem instalowano w przewodach kanalizacyjnych, nie były wystarczająco bezpieczne dla zdrowia ludzi, a zatem na możliwość wykorzystania ich do renowacji wodociągów trzeba było poczekać. Z biegiem lat producenci wypracowali produkty, które mogą mieć styczność z wodą pitną, a to otwiera szerokie pole do działania w zakresie szybkiego i skutecznego modernizowania sieci. To ważne, ponieważ takie działania wpływają bezpośrednio na ograniczenie strat i zwiększają niezawodność zaopatrzenia mieszkańców w wodę pitną dobrej jakości. Dodatkowo możliwość wykorzystania w procesie renowacji technologii bezwykopowej przekłada się na mniejsze uciążliwości dla mieszkańców i środowiska.

Polacy wyznaczą trendy?

12 miesięcy i jeden cel: największa w skali globalnej renowacja 2,42 km wodociągu z wykorzystaniem rękawa z włókna szklanego utwardzanego na miejscu promieniowaniem UV. Do tej pory podobne projekty realizowano na skalę o wiele mniejszą: odnawiano maksymalnie kilkaset metrów rurociągu. Ponadto, stosowane do tej pory wykładziny, były produkowane z wykorzystaniem innych materiałów. Opisywana renowacja metodą CIPP z użyciem rękawa szklanego na razie nie ma konkurentów ani w Polsce, ani na świecie.

Prace związane z pracami w Bełchatowie, wycenione na 9,38 mln zł, rozpoczęły się 2 listopada 2018 r. Dokładnie rok później wykonawca, konsorcjum firm utworzone przez PPHU AKWA J. Biskup, S. Owczarek, sp.j., FHU Instbud Stanisław Boguta sp. j., Instbud sp. z o.o., zakończyło realizację projektu.

W ciągu roku wykonano modernizację magistrali DN800 (od stacji uzdatniania wody do ul. Sienkiewicza) o długości 2163,7 m oraz DN500 (na odcinku od hali odżelaziaczy do granic działki ujęcia wody) o długości 257,5 m. Ponadto renowacji poddano cztery komory wraz z wymianą armatury (K1, K2, K5, K9) – do realizacji tego zadania użyto cienkościennych paneli GRP. Pięć komór zlikwidowano. Tak, jak było to zapisane w projekcie, wykonane zostały też 42 węzły.

Jak przebiegała renowacja?

Modernizacji należało poddać rurociągi żeliwne, mocno zinkrustowane. Warstwa narostów wynosiła od 3 do 5 mm, punktowo nawet do 10 mm. Przygotowanie rurociągu przebiegało dwuetapowo: pierwszy etap to czyszczenie mechaniczne, drugi etap – czyszczenie hydrodynamiczne. W najgorszej kondycji były niektóre połączenia kielichowe żeliwne i łuki stalowe, na których widać było śladowe infiltracje oraz korozję. Dodatkową trudność stanowił wysoki poziom wód gruntowych (rurociąg posadowiony jest na głębokości od 1,8 do 3 m) i zmiany przebiegu magistrali w zakresie pionowym i poziomym, wynoszącym do 12 stopni.

Do realizacji zadania zastosowany został rękaw SAERTEX-LINER® H2O. Charakteryzuje się on bardzo dobrymi właściwościami w zakresie wytrzymałości czy warunków higienicznych. Jego konstrukcja z grubszą folią wewnętrzną wymusza specyficzny sposób układania i stabilizacji rękawa, szczególnie przy ww. zmianach przebiegu magistrali. Proces instalacji rękawa w przypadku rurociągu H2O jest dłuższy – wynika to m.in. z utrudnionego układania się rękawa, z konieczności lepszego przygotowania ścian starego rurociągu niż w przypadku kanalizacji oraz paru drobniejszych niuansów (zaciemnienie wlotów i wylotów, złożony sposób wycinki rękawa, stosowanie specjalnych preparatów na końcach rurociągu, montaż manszet). Rękaw jest w stanie wytrzymać obciążenia zewnętrzne i wewnętrzne (włączając w to próżnię), a po utwardzeniu może być traktowany jako niezależny przewód. Gładka powierzchnia i stosunkowo cienkie ścianki sprawiają, że zachowuje wysokie wartości hydrauliczne.

Realizacja projektu wymagała koordynacji i współpracy wielu osób w wielu brygadach odpowiedzialnych za wykopy, renowację, montaż armatury. Na samym placu budowy w kluczowych momentach było nawet około 40 pracowników konsorcjum. Kolejno instalowano i zamykano poszczególne fragmenty magistrali wodnej. Najdłuższy jednorazowo instalowany odcinek, jak podaje producent, może mieć około 320 m. Maksymalny odcinek zainstalowany w Bełchatowie miał długość 235 m, a najkrótszy – 8 m. Łącznie, realizacja zadania objęła instalację 23 sekcji.

1,5%, ale znaczące

Kiedy chodzi o wodę, najcenniejszy surowiec, którym dysponujemy, a równocześnie taki, którego zasoby w drastyczny sposób się zmniejszają, nie można stosować półśrodków. 2,42 km to zaledwie 1,5% całej bełchatowskiej sieci wodociągowej, ale gdyby ten odcinek zawiódł – wielu odbiorców narażonych byłoby co najmniej na niedogodności związane z brakiem wody. Naprawa 1,5% sieci może zatem przesądzić o funkcjonowaniu całego systemu. Może też wskazać dobry kierunek, w którym powinni iść zarządcy sieci wod-kan: sprawnej, efektywnej i ekologicznej bezwykopowej naprawy rur, teraz również do wody pitnej.

Podziękowania dla:
Pracowników „WOD-KAN” w Bełchatowie, za wzorową współpracę, szczególnie dla Kierownika JRP2, Inspektora Nadzoru Inwestorskiego, Kierownika Ujęcia Wody
Mieszkańców za wyrozumiałość i cierpliwość,
Pracowników konsorcjum za zaangażowanie i profesjonalizm.