Agencja Autostrad, brytyjski odpowiednik GDDKiA, borykała się z podobnymi problemami związanymi z utrzymaniem, z jakimi obecnie spotyka się m.in Polska i USA. Problemy te wynikały z ograniczeń budżetowych (tzn. więcej prac za mniej), braku zdefiniowanych poziomów usług, takich jak stabilny czas przejazdu oraz zrozumienia wpływu problemów sektora budowlanego i utrzymaniowego, takich jak fragmentacja dostawców i wyniki bezpieczeństwa. Szukając rozwiązania, Agencja Autostrad postawiła na partnerstwo, jakość, wartość i wydajność. W 2001 r. wprowadziła nowy model, którego podstawą stał się outsourcing.

Sieć podzielona jest na 14 obszarów geograficznych. Wykonawcy z sektora prywatnego, działając jako agent zarządzający, w ramach wieloletnich umów ramowych uzależnionych od wyników, otrzymują odcinki sieci w danych obszarach. Odpowiedzialni są za całą rutynową konserwację, a także projektowanie i budowę większych projektów nowych autostrad, siłami własnymi lub jako wsparcie. W przypadkach, w których jest to możliwe, wykorzystywane są opcje finansowania prywatnego.

Podejście A-one+

Aby lepiej zrozumieć zalety tego modelu i to, jak może się on przełożyć na rynek polski, przyjrzymy się bliżej konsorcjum A-One+. Jest to jeden z największych dostawców usług serwisowych dla Agencji Autostrad, zarządzający 21% strategicznej sieci dróg.

A-One+ jest spółką joint venture pomiędzy trzema spółkami: CH2M HILL, Costain oraz Colas i świadczy usługi w pełni zintegrowanego zarządzania i utrzymania autostrad w ramach umowy uzależnionej od wyników, która koncentruje się na "bezpiecznych drogach, niezawodności podróży i poinformowanych podróżnych”. Umowa pomiędzy Agencją Autostrad i A-One+ regulowana jest poprzez jasno definiowane, pożądane efekty, tj. pomiary wydajności i konkurencyjna cena zryczałtowana.

Tradycyjne modele utrzymania biorą pod uwagę elementy ilościowe, takie jak liczba naprawionych ubytków w nawierzchni, powierzchnia skoszonej trawy czy liczba kilometrów odśnieżonych dróg. Agencja Autostrad przyjęła bardziej holistyczne spojrzenie na zarządzanie wydajnością, koncentrując się na takich efektach, jak dostępność sieci, naprawione usterki, usunięte skutki wypadków, wydajność systemu zarządzania jakością, ograniczenie zdarzeń wynikłych z ciężkich warunków pogodowych i redukcja odpadów.

Jak dla portalu www.inzynieria.com powiedział Krzysztof Celiński, Dyrektor Działu Transportu w CH2M HILL Polska, „Występując jako jeden podmiot, A-One+ przejmuje wszystkie obowiązki administracyjne takie jak utrzymanie floty, zarządzanie jakością i wydajnością, zapewnienie bezpieczeństwa ruchu i technologie informacyjne.”

Do wybranych kluczowych obowiązków A-One+ należą:

- przeprowadzanie okresowych kontroli stanu obiektów i urządzeń pod kątem bezpieczeństwa (autostrad, mostów, odwodnień i barier);

- wykonywanie rutynowych i cyklicznych robót interwencyjnych, utrzymaniowych i zabezpieczających;

- opracowanie dokumentacji technicznej napraw obiektów inżynierskich i przeprowadzenie napraw;

- zarządzanie wydarzeniami wynikłymi z trudnych warunków atmosferycznych, w tym odśnieżanie i usuwanie gołoledzi;

- wsparcie służb p/poż i policji podczas usuwania skutków wypadków, otwarcie drogi jak najszybciej po usunięciu awarii;

- zarządzanie ruchem na autostradach/drogach/przyległej przestrzeni w imieniu Agencji Autostrad, zapewniając użytkownikom dróg minimalne opóźnienie wynikające z prowadzonych projektów drogowych;

- rozpatrywanie roszczeń publicznych za ewentualne szkody spowodowane przez pojazd w wyniku warunków drogowych;

- odzyskiwanie kosztów naprawy autostrady od kierowców, w przypadku wystąpienia uszkodzeń z ich winy w wypadku drogowym.

Jak dodaje Krzysztof Celiński, „(...) prawdziwe korzyści takiej umowy pojawiają się, kiedy udaje się wypracować zysk, wynikający z ryzyka występującego w projekcie. Zespół A-one+ liczy się z ewentualnym brakiem możliwości odzyskania poniesionych kosztów w wypadku gdyby cena szacunkowa okazała się niedoszacowana.”

Fot. z archiwum konsorcjum A-one+

A-one+ ma również możliwość wypracowania dodatkowego wynagrodzenia. Umowy uzależnione od efektów zawierają mechanizmy pozwalające wykonawcy na zaproponowanie innego sposobu realizacji usługi, przynoszącego dodatkowe korzyści. Jeśli Agencja Autostrad zgadza się na zmienione metody pracy, modyfikowany jest harmonogram płatności, a oszczędności dzielone są między stronami. Dla A-One+ stanowi to bodziec do realizacji usług w wydajniejszy i mądrzejszy sposób.

Agencja Autostrad jest w stanie wypracować niższe koszty ogólne ze względu na konkurencyjny charakter zamówień ryczałtowych, zaś model zapewnia wyższą przewidywalność kosztów. Ponadto, A-one+ ponosi ryzyko związane z gwarancją standardów wydajności. Agencja Autostrad gromadzi dane i wykorzystuje punktowy system zarządzania jakością na wypadek gdyby wydajność A-one+ nie spełniała standardów. Przeniesienie ryzyka na wykonawców wpisuje się w cele Agencji w zakresie lepszych usług utrzymaniowych i budowlanych, a także zwiększonej odpowiedzialności.

Utrzymaj Standard w Polsce

Sercem modelu A-One+ jest partnerstwo. Podejście uzależnione od wyników motywuje sektor prywatny do traktowania inwestycji z pozycji właściciela, prowadząc do wyższego poziomu usług i innowacji. Podobne podejście do optymalizacji kosztów utrzymania dróg powoli zaczyna kiełkować na gruncie polskim.

Podobnie jak w modelu brytyjskim, model „utrzymaj standard” zachęca do partnerstwa. Do tej pory około 1270 km dróg zostało objętych kompleksowym utrzymaniem. GDDKiA jest na etapie planowania wdrożenia kontraktów w modelu „utrzymaj standard” na całej sieci dróg krajowych. Trwa pilotaż zastosowania kryterium poza cenowego w postępowaniu w modelu „utrzymaj standard” oraz obszarowego kontraktu w modelu „utrzymaj standard”.

We wrześniu 2014 r. GDDKiA zamieściła propozycję nowych dokumentów, dotyczących postępowań przetargowych, zawierających niezbędne zmiany w obszarze kontroli usług, rozliczenia z wykonania i współpracy w modelu „utrzymaj standard”. Zmiany mają także nastąpić w kwestii wyboru wykonawców. Jeszcze w tym roku mają ruszyć postępowania z wykorzystaniem nowych dokumentów standardowych. Wykonawcy prywatni będą mieć szanse na przeszczepianie najlepszych praktyk na rynek polski, zaś GDDKiA skorzysta z udogodnień nowego modelu.

Charakterystyka modelu

W modelu tradycyjnym GDDKiA zakładała outsourcing wykonania części prac i wykonywanie pozostałych prac siłami własnymi. Rozliczanie wydatków następowało w oparciu o wykonanie (obmiarowo), co z kolei prowadziło do zmiennych wydatków na utrzymanie dróg.

Wprowadzany obecnie model „utrzymaj standard” obejmuje kompleksowe zlecenie wykonania i zarządzania pracami, rozliczane w oparciu o wyniki. Umowy wieloletnie obejmują okres zarówno lata, jak i zimy, odchodząc od podziału zleceń na specjalizacje. Umożliwia to łączenie usług przez wykonawcę i wykorzystanie jego potencjału. Rozliczanie efektów następuje w oparciu o wynik (wskaźnikowo), zapewniając stałe wydatki na utrzymanie.

W przeciwieństwie do modelu tradycyjnego, „utrzymaj standard” nie wymaga utrzymywania kadry specjalistycznej, zatem możliwy jest outsourcing usługi wraz z kadrą i zapleczem technologicznym i jego utrzymaniem. Miejsce rozbudowanego procesu obsługi kontraktów zajmuje rozliczanie i kontrola.

Określenie minimalnego wyniku, czyli wskaźników utrzymania drogi, odpowiadającego potrzebom i wprowadzenie przejrzystych zasad określania i rozliczania wyniku okazało się dobrym rozwiązaniem. Umowy określają wskaźniki techniczne i nietechniczne oraz ekonomiczne, pozwalające na innowacyjność sektora prywatnego, ukazując silne strony agencji publicznych i gwarantując wydajność sieci drogowej.

Bezpieczeństwo użytkowników

Bezpieczeństwo użytkowników dróg i zespołu A-one+ jest priorytetem dla Agencji Autostrad i okazało się być bogatym obszarem dla innowacji. W trakcie trwania umowy, zespół A-one+ wdrożył wiele innowacji w celu zwiększenia poziomu bezpieczeństwa, pomagając Agencji w lepszym osiągnięciu pożądanych celów.

Do innowacji można zaliczyć:

- Intellicone – bezprzewodową sieć pachołków drogowych wyposażonych w system czujek - łatwy do wdrożenia system bezpieczeństwa w strefie pracy zespołów. W przypadku naruszenia strefy pracy w wyniku zetknięcia z pojazdem, aktywowane są czujniki, które wysyłają ostrzeżenia dla załogi;

- pojazdy przeciwuderzeniowe (ang. Impact Protection Vehicle - IPV) z zainstalowaną kamerą o zasięgu 360 stopni, które wykorzystując najnowsze technologie uruchomiają alarm, jeśli użytkownik drogi zbliża się do stacjonarnego IPV na pasie ruchu.

- napowietrzne znaczniki kablowe – kampania zatytułowana "Uważaj, spójrz w górę!" podkreśla ryzyko ze strony napowietrznych linii elektroenergetycznych. A-one+ opracowało napowietrzne znaczniki kablowe, które zostały już przyjęte jako normy krajowe w Wielkiej Brytanii;

- motocykl holowniczy – pojazd przystosowany do holowania pojazdów, które nie są wyposażone w twarde ramię, redukując opóźnienia i korki. Ta innowacja została nagrodzona w 2009 r. przez Izbę Autostrad i Transportu (Chartered Institution of Highways and Transportation).

Dzięki położeniu silnego nacisku na ciągłe doskonalenie, A-one+ zdobył od 2008 r. 27 nagród w zakresie innowacji dotyczących oszczędności i bezpieczeństwa. Inne godne uwagi osiągnięcia to m.in. podniesienie niezawodności czasu podróży.