Emisje CO₂ i innych gazów cieplarnianych (przeliczanych na ekwiwalent dwutlenku węgla) napędzają zmiany klimatu. Rosły od początku XIX w., kiedy zaczęła się rewolucja przemysłowa, a paliwa kopalne były niezbędne dla rozwoju gospodarki. Świat dyskutuje na temat redukcji tempa globalnego ocieplenia od lat, ale wciąż niewiele z tego wynika. Unia Europejska przyjęła plan redukcji emisji CO₂, by do 2050 r. osiągnąć stan neutralny – emitować i pochłaniać tyle samo. Stany Zjednoczone także dążą do transformacji, choć tempo zmian zależy od aktualnych rządów. Chiny inwestują w odnawialne źródła energii, jednak wciąż na ogromną skalę korzystają z paliw kopalnych – węgla, gazu ziemnego i ropy naftowej. Podział odpowiedzialności za planetę regionów, państw i innych podmiotów wciąż budzi jałowe spory. Jeśli nie zmniejszymy wytwarzania CO₂, za kilkadziesiąt lat życie stanie się nieznośne.

Nadmierne emisje CO₂ niszczą planetę

Efekty globalnego ocieplenia to m.in. więcej ekstremalnych zjawisk, takich jak powodzie, susze, gwałtowne ulewy, a także wzrost poziomu mórz i oceanów czy zanik lodowców. Wszystko to prowadzi do problemów gospodarczych, w części państw najbardziej narażonych na skutki globalnego wzrostu temperatury pojawiają się problemy. Zmniejszają się tam obszary upraw, zmiany utrudniają utrzymanie produkcji tradycyjnych gatunków roślin, miasta i państwa ponoszą koszty zniszczeń i strat materialnych spowodowanych częstszymi zdarzeniami wywołanymi zmianą klimatu.

Najnowsze dane dotyczące emisyjności zostały zaprezentowane przez Joint Research Centre, jednostkę Komisji Europejskiej. Przedstawiamy państwa emitujące najwięcej CO₂ w ujęciu globalnym, przeliczeniu na osobę oraz na PKB.

W 2020 r. zanotowano spadek emisji CO₂ o 5,3% w porównaniu do 2019 r., jednak był on wywołany pandemią COVID-19. W 2021 r. ilości wydzielanych do atmosfery gazów cieplarnianych wróciły do poziomu sprzed czasów koronawirusa osiągając 37,9 Gt (tys. mln ton). Najwięksi emitenci to najpotężniejsze gospodarki światowe oraz tzw. wschodzące.

Liderzy emisji CO₂

Chiny, Stany Zjednoczone, państwa Unii Europejskiej, Indie, Rosja i Japonia były największymi emitentami CO₂. Łącznie stanowią 49,2% światowej populacji, wytwarzają 62,4% światowego produktu krajowego brutto (PKB), odpowiadają za 66,4% światowego zużycia paliw kopalnych i 67,8% światowych emisji CO₂ z paliw kopalnych. W 2021 r. cała szóstka średnio zwiększyła emisyjność w tym zakresie – najwięcej Indie (o 10,5%) oraz Rosja (8,15%). Siedem krajów – Chiny, Indie, Rosja, Iran, Arabia Saudyjska, Brazylia i Turcja – zanotowały wzrost w porównaniu do 2019 r. o średnio 7,9%. Natomiast Unia Europejska (UE), Stany Zjednoczone, Japonia, Korea Południowa, Indonezja, Kanada, Republika Południowej Afryki, Meksyk i Australia w porównywanym okresie zmniejszyły wydzielanie CO₂. Najmocniej Meksyk – o 13%.

Globalne emisje na mieszkańca powróciły do poziomów sprzed pandemii i trendu wzrostowego od 1990 r. (13%) z 4,26 t CO₂/osobę rocznie do 4,81 t.

W czasie pandemii w 2020 r. w większości państw świata PKB spadał i prawdopodobnie z tego powodu emisje CO₂ na jednostkę PKB też malały. Za to w 2021 r. w kilku krajach i UE wzrosły w tempie wyższym niż ożywienie PKB: o 3,1% w Rosji, 1,5% w Indiach, 1,1% w Japonii i UE oraz o 0,7% w Stanach Zjednoczonych.

UE mimo wszystko redukuje emisje CO₂

Choć w UE całkowita emisja z paliw kopalnych zwiększyła się w ubiegłym roku w stosunku do 2020 r. o 6,5% i tak była to jedynie połowa wcześniejszej redukcji w latach 2019–2020 wynoszącej 10,8%. Realnie obniżyła się w okresie 2019–2021, zmniejszyła o 5%. W ciągu ostatnich dwóch dekad tendencja była spadkowa – o 27,4% poniżej poziomu z 1990 r. Zredukowano także udział w globalnych emisjach: z 16,8% w 1990 r. do 7,3% w 2021 r.

Światowa emisja CO₂ wynikająca z działalności człowieka wyniosła w 2021 r. niemal 37 858 mln ton.

Uwagi do rankingu

Z zestawienia usunięto Palau, wyspiarskie państwo samorządowe na Oceanie Spokojnym, stowarzyszone ze Stanami Zjednoczonymi. W ujęciu na mieszkańca i na jednostkę PKB jest największym emitentem (odpowiednio 60,17 ton i 5,70 ton rocznie), jednak kraj zamieszkiwany przez 18 tys. osób nie ma wpływu na sytuację globalną. Główną przyczyną jest transport, ale w 1990 r. emisyjność na osobę wynosiła niemal 143 tony, a na jednostkę PKB 11,9 tony. Spadek jest więc ogromny. Nie uwzględniono też terytoriów zależnych z liczbą mieszkańców poniżej 20 tys.

Chiny liderem emisji CO₂

Chiny emitują jedną trzecią CO2, najmocniej trują planetę. Fot. vegefox.comAdobeStock

Jedna trzecia CO₂ pochodząca z działalności ludzi przypada na Chiny. W 2006 r. wyprzedziły one Stany Zjednoczone. Chiński rząd zapowiada, że szczyt emisji przypadnie na 2030 r., później ma się zmniejszać. Ogromne państwo jest świadome zagrożeń związanych z gazami cieplarnianymi. Stało się największym inwestorem w odnawialne źródła energii (OZE) i w lipcu 2021 r. wprowadziło system handlu certyfikatami emisyjnymi (ETS) dla ponad 2 tys. elektrowni węglowych i gazowych.

Globalny poziom (mln ton/rok) i udział (%) w całości antropogenicznej emisji CO₂ w 2021 r.

Katar emituje najwięcej CO₂ na mieszkańca

Katar wysyła w atmosferę najwięcej CO2 w przeliczeniu na mieszkańca. Fot. gb27photo/Adobe Stock

Niedawny gospodarz piłkarskich mistrzostw świata należy do grona najbogatszych państw na świecie. Jednocześnie emituje CO₂ na potęgę. Infrastruktura sportowa na mistrzostwa miała być ekologiczna i neutralna dla środowiska, jednak deklaracje te zostały podważone. Wysoka i wciąż rosnąca produkcja gazu ziemnego oraz ropy naftowej przyczynia się silnie do wytwarzania gazów cieplarnianych. Wprowadzono podobno pomiary emisji w łańcuchu dostaw LNG, ale kraj pozostaje liderem (nie licząc Palau) w kategorii ilości CO₂ na mieszkańca.

Polska w tym zestawieniu jest na 33 miejscu z 8,48 tonami CO₂/osobę, przy średniej unijnej 6,25 ton CO₂/os. W Niemczech ta wartość wynosi 8,06 ton CO₂/os. Chiny zajmują 30 pozycję (8,73 tony CO₂/os.).

Emisje CO₂ na osobę w 2021 r. (t/os.) w 2021 r.

Turkmenistan – największy emitent CO₂ w przeliczeniu na PKB

Gospodarka Turkmenistanu wytwarza najwięcej CO2. Fot. mbrand85/Adobe Stock

Ponad 5-milionowy Turkmenistan jest liderem emisji gazów cieplarnianych w przeliczeniu na jednostkę PKB – 0,85 ton CO₂/1 tys. dol. PKB. Przyczyną mogą być rolnictwo, w którym dominują uprawy bawełny. Przy niskiej efektywności produkcji emisyjny sektor wpływa na węglowy koszt produkcji. Dodatkowym źródłem CO₂ jest rosnąca produkcja gazu ziemnego i ropy naftowej. Błękitne paliwo jest też głównym źródłem zasilania turkmeńskich elektrowni. 

W zestawieniu Polska znajduje się na miejscu 60. ze wskaźnikiem 0,25 ton CO₂/1 tys. dol. PKB. W Niemczech wynosi on 0,15. Średnia w UE to 0,14. Trzynastą pozycję zajmują Chiny – emitują dwa razy więcej od Polski.

Emisje na PKB w 2021 r. w tonach CO2/1 tys. dol. w 2021 r.

Źródło wszystkich danych: Crippa, M., Guizzardi, D., Banja, M., Solazzo, E., Muntean, M., Schaaf, E., Pagani, F., Monforti-Ferrario, F., Olivier, J., Quadrelli, R., Risquez Martin, A., Taghavi-Moharamli, P., Grassi, G., Rossi, S., Jacome Felix Oom, D., Branco, A., San-Miguel-Ayanz, J. and Vignati, E., CO2 emissions of all world countries - 2022 Report, EUR 31182 EN, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2022, doi:10.2760/730164, JRC130363

Przeczytaj także: Największe miasta świata – ranking 2022