• Mimo kilku prób, władze Bytomia nie zdołały przejąć EC Szombierki
• Zabytkowy kompleks budynków wymaga szybkich prac zabezpieczających i renowacji
• Prokuratura prowadzi śledztwo w sprawie doprowadzenia do niszczenia zabytku

Losy elektrociepłowni

Elektrociepłownia Szombierki rozpoczęła działalność 29 listopada 1920 r. i należy do najstarszych oraz największych obiektów przemysłowych w Bytomiu. Do 1998 r. wytwarzała energię elektryczną, a w 2011 r. zakończyła produkcję ciepła. Przez jakiś czas w budynkach organizowano różne imprezy. W 2013 r. obiekt wpisano do rejestru zabytków. W październiku 2016 r. jej ówczesny właściciel, spółka Fortum, sprzedał elektrociepłownię firmie Rezonator, która deklarowała stworzenie tam kompleksu kulturalno-rozrywkowego. W 2020 r. do rejestru wpisano też otoczenie zabytkowego zespołu.

Fot. Grzegorz Goik/UM Bytom

Modernistyczny kompleks zaprojektowali Emil i Georg Zillmannowie, którzy stworzyli też np. osiedle robotnicze Nikiszowiec w Katowicach. W architekturze elektrociepłowni przejawia się inspiracja średniowiecznymi zamkami pruskimi – potężne ceglane mury, wewnętrzny dziedziniec i strzeliste okna. Dodano też wieżę zegarową i trzy charakterystyczne kominy wznoszące się na 120 m.

Fot. Grzegorz Goik/UM Bytom

Wspólne działania miasta i samorządu

Władze Bytomia i samorządu woj. śląskiego połączyły siły, by przejąć obiekt, zrewitalizować i zapewnić mu przyszłość. Porozumienie poprzedziły analizy prawne i finansowe. Już wcześniej prezydent Bytomia Mariusz Wołosz podejmował próby przejęcia Elektrociepłowni Szombierki, m.in. w 2020 r. zaproponował jej odkupienie za kwotę wcześniejszego kupna obiektu w 2016 r. (814 tys. zł). Przed złożeniem tej oferty usiłowano pozyskać zabytek nieodpłatnie.

Spółka Rezonator początkowo prowadziła prace zabezpieczające, ale w kolejnych latach kompleks stopniowo niszczał. Co prawda przygotowano projekt jego zabezpieczenia za 21,8 mln zł z 13,8 mln zł dotacji unijnej, jednak robót nie podjęto. W 2020 r. elektrociepłownia znalazła się na liście zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa Europa Nostra.

Fot. Grzegorz Goik/UM Bytom

Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa

Prowadzone na wniosek prezydenta Bytomia kontrole Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego i Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, wykazały nieprawidłowości, których właściciel nie usunął mimo wezwań. W efekcie miasto złożyło, jak informuje PAP, zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa poprzez zaniechanie i niewykonanie zaleceń pokontrolnych i tym samym doprowadzenie do niszczenia i uszkodzenia światowej klasy zabytku postindustrialnego. Prokuratura wszczęła śledztwo, a aktualnie biegły na zlecenie komornika szacuje wartość nieruchomości w sąsiedztwie obiektu (na razie bez samej elektrociepłowni). Wycenę i opis nieruchomości niezabudowanych przy ul. Kosynierów sporządzony 8 kwietnia 2021 r. miasto zaskarżyło. Według PAP, obecnie kontakt z przedstawicielami spółki i powiązanej z nią fundacji jest utrudniony, umieszczony na jej stronie numer telefonu jest nieaktualny.

Fot. Grzegorz Goik/UM Bytom

Apele o ratunek zabytku

O uratowanie EC Szombierki starają się także zaniepokojeni losem tego obiektu miłośnicy zabytków. O konieczności podjęcia działań zmierzających do ratowania zabytku alarmował też m.in. światowej klasy architekt Przemo Łukasik, podświetlając ją w ramach akcji konstruowania Obiektów Niemożliwych. Natomiast Fundacja Europa Nostra, uznała elektrociepłownię za jeden z siedmiu najbardziej zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa kultury – czytamy w komunikacie miasta.

Przeczytaj także: Dworzec w Tczewie otwarty. Już po przebudowie