Według danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 na 37 miast liczących powyżej 100 tys. mieszkańców, tylko w ośmiu doszło do wzrostu liczby ludności. To Zielona Góra, Warszawa, Rzeszów, Wrocław, Kraków, Gdańsk, Opole i Białystok. Największe spadki odnotowały Łódź, Katowice, Kielce i Bydgoszcz. Jedynie Warszawa ma populację liczącą bez mała 1,9 mln osób. Poza nią jeszcze cztery miasta są powyżej 500 tys. mieszkańców, a jedynie w 14 bytuje ponad 200 tys. (w 2019 r. było ich 16).

Oto pierwsza dziesiątka rankingu największych miast Polski:

Pałac Kultury i Nauki w otoczenie wysokościowców. Fot. Marcin/Adobe Stock

1. Warszawa – 1860,3 tys. mieszkańców

Oficjalne dane Narodowego Spisu Powszechnego nie obejmują wszystkich osób na stałe żyjących i pracujących w stolicy. Nie ma danych oficjalnych, ale można przyjąć, że realnie to więcej niż 2 mln mieszkańców. Dziennie zużywają oni mniej więcej 350 mln l wody, a korzystają z liczącej ponad 4400 km sieci wodociągowej oraz 4300 km sieci kanalizacyjnej.

Warszawa jest też miastem wysokościowców. Najwyższy jest Varso Place, którego wysokość do dachu wynosi 230 m, a całkowita 310 m. To najwyższy budynek w Unii Europejskiej (z uwzględnieniem Wielkiej Brytanii). Zdetronizował Pałac Kultury i Nauki, który ma odpowiednio 188 m i 237 m. Trzecie miejsce zajmuje Warsaw Spire, który do dachu wznosi się na 180 m (220 m do szczytu). Są tu 93 budynki o wysokości od 60 m w górę, w tym 28 wnoszących się na ponad 100 m (31 po uwzględnieniu wysokości całkowitej.

Brzegi Wisły łączy 11 mostów, dziewięć drogowych i dwa kolejowe. Najdłuższy, z uwzględnieniem dojazdów, jest most Anny Jagiellonki – 1,5 km (sam most ma 534 m). To przeprawa S2 Południowej Obwodnicy Warszawy. Tu także znajduje się tunel pod Ursynowem, najdłuższy obiekt miejski liczący ponad 2,3 km.

Stolica jest jedynym miastem w Polsce z dwoma lotniskami: Lotnisko Chopina obsłużyło w 2019 r. 18 844 591, a w 2021 r. – 7 445 468 pasażerów, a Port Lotniczy Warszawa-Modlin – ponad 1 455 315 (w 2019 r. 3 104 277).

Rynek Główny w Krakowie. Fot. Aleksander/Adobe Stock

2. Kraków – 800,7 tys. mieszkańców

Dawna stolica Polski stała się miastem turystycznym: w 2021 r. miasto odwiedziło 11,3 mln osób, w tym ponad 900 tys. to goście zagraniczni. Jeszcze w 2019 r. statystyki były wyższe (ponad 14 mln osób, w tym 3,3 mln z zagranicy), ale pandemia koronawirusa i wojna w Ukrainie ograniczyła wyniki.

Turyści, tak, jak mieszkańcy, korzystają z wody dostarczanej przez Wodociągi Miasta Krakowa. Początki istnienia sieci wodociągowej datuje się na XIII wiek, a sieci kanalizacyjnej na wiek XIV. WMK powstały w 1901 r. – na początku XX w. sieć wodociągowa liczyła 81 km, a kanalizacyjna 48 km. Pod koniec 2021 r. było już 2325 km wodociągów i 1988 km sieci kanalizacyjnej.

Ze względu na zabytkową zabudowę miasto ogranicza budowę wysokich budynków (w ścisłym centrum w ogóle nie wolno ich stawiać). Najwyższy z nich to biurowiec K1, zwany popularnie Błękitkiem. Jego wysokość do dachu wynosi 88 m, jednak z iglicą mierzy 105 m. Przez lata w mieście straszył „szkieletor” budowany od 1975 r. do 1979 r., kiedy od dalszych prac odstąpiono. Dopiero po 40 latach stał się nowoczesnym wysokościowcem: Unity Tower osiągnęła wysokość 102,5 m .

Przez Wisłę prowadzi 20 przepraw: 13 mostów drogowych (w tym dwa na stopniach wodnych), cztery kolejowe (kolejny zostanie otwarty w 2023 r.), dwie kładki pieszo-rowerowe, most podwieszony z rurociągiem grzewczym. Najdłuższym obiektem jest oddany do użytku w 2017 r. most im. kardynała Franciszka Macharskiego o łącznej długości 1401,5 m (to dwie równoległe przeprawy liczące 706 i 695,5 m. Łączy Podgórze z Nową Hutą.

Port lotniczy Kraków-Balice im. Jana Pawła II w 2019 r. obsłużył prawie 8 402 859 pasażerów, a w 2021 r. 3 065 957.

Wrocław łączy dawne z nowym. Fot. fotolupa/Adobe Stock

3. Wrocław – 672,9 tys. mieszkańców

Stolica Dolnego Śląska w 2021 r. stała się trzecim pod względem liczby ludności miastem w Polsce i wyprzedziła Łódź.

Coraz liczniejszych mieszkańców obsługuje sieć wodociągowa o długości 2035 km. 6 km od centrum znajdują się tereny wodonośne – 1026 ha łąk i stawów na południowym wschodzie miasta. Pod koniec XIX w. obszar ten przeznaczono do uzdatniania wody. Do dziś służą jako dodatkowe źródło produkcji wody pitnej.

W obrębie Starego Miasta działa kanalizacja ogólnospławna, natomiast osiedla powojenne mają system mieszany: częściowo rozdzielczy, częściowo ogólnospławny. Nowe osiedla dysponują kanalizacją rozdzielczą, odrębnie sanitarną i deszczową. Długość sieci kanalizacyjnej przekracza 1418 km. Najstarsze odcinki pochodzą sprzed 1850 r., a większość systemu kanalizacyjnego zbudowano w latach 1900–1940.

We Wrocławiu znajduje się najwięcej obiektów mostowych w Polsce. Miasto zarządza 111 mostami, są tu też 33 kładki. Ze względu na liczne rzeki, kanały i rowy melioracyjne jest określane jako Wenecja Północy.

Jednym z najatrakcyjniejszych obiektów jest Most Rędziński nad Odrą. Ma 612 m długości, a wraz z estakadami – 1742 m (po ich uwzględnieniu jest najdłuższym mostem w Polsce). Utrzymuje go 160 want (łącznie 25 km) na jednym pylonie wysokim na 122 m.

Najwyższym budynkiem we Wrocławiu jest biurowo-mieszkalny Sky Tower liczący 212 m. Nie licząc architektury sakralnej, kolejny jest akademik Kredka wznoszący się na 85 m.

Port lotniczy Wrocław-Strachowice im. Mikołaja Kopernika obsłużył w 2019 r. 3 543 398 pasażerów, a w 2021 r. 1 409 067.

Łódź stawia na nowoczesność. Fot. Marta/Adobe Stock

4. Łódź – 670,6 tys. mieszkańców

Łódź była kiedyś największym po stolicy miastem w Polsce. Jednak została wyprzedzona najpierw przez Kraków, a następnie przez Wrocław. Zmniejsza się populacja miasta, choć w pewnej mierze jest to zjawisko związane z przenoszeniem się mieszkańców do okolicznych miejscowości.

Miejski Zakład Wodociągów i Kanalizacji produkuje rocznie 47 mln m³ wody(90% pochodzi ze studni głębinowych), z której korzystają mieszkańcy Łodzi, Tomaszowa Mazowieckiego i – częściowo – Rzgowa. Tak rozległy region obsługuje 2118 km sieci wodociągowej i prawie 1954 km kanalizacyjnej. 95% mieszkańców miasta ma dostęp do kanalizacji. Historia spółki sięga 1925 r. – wtedy, po latach oczekiwań, rozpoczęto budowę miejskiej kanalizacji. W tym okresie Łódź należała do największych i najszybciej rozwijających się miast w Europie, ale brakowało infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej.

W mieście jest około 100 mostów, wiaduktów, kładek i przepustów nad 18 rzekami – w większości nad Nerem, Olechówką i Sokołówką. Ner jest największą rzeką w Łodzi, przepływa przez nią w dwóch odcinkach o długościach 11 i 11,5 km. W latach 30. XX w. większość płynących przez centrum miasta rzek została ukryta pod ziemią i zamieniona w kanały ściekowe.

Najwyższym łódzkim budynkiem jest biurowiec Hi Piotrkowska (Hampton by Hilton Łódź City Center) o wysokości 82 m. Kolejny będzie Golden Tower o całkowitej wysokości 80 m. Trwa jego budowa. Przy ul. Piotrkowskiej 182 i al. Piłsudskiego 7 znajdują się budynki mieszkalne o wysokości 78 m. Jeśli uwzględnić budownictwo sakralne, to rekordzistką jest bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki wznosząca sią na 104 m.

Niewielki Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta obsłużył w 2019 r. 241 707 pasażerów, a w 2021 r. 69 296.

Stary Rynek w Poznaniu. Fot. lukszczepanskiAdobe Stock

5. Poznań – 546,9 tys. mieszkańców

Ponad półmilionowa społeczność Poznania i mieszkańcy sąsiednich gmin korzystają z mniej więcej 2500 km sieci wodociągowych i 2300 km sieci kanalizacyjnych. W samym mieście jest około 1000 km kanalizacji oraz 1100 km wodociągów. Roczna produkcja wody pitnej wynosi 47,3 ml m³, o ilość oczyszczonych ścieków to 53,3 mln m³ (w aglomeracji). Pierwsza wzmianka o instalacjach wod-kan pochodzi z 1282 r., kiedy zgodę na poprowadzenie wodociągu od młyna książęcego uzyskali miejscowi dominikanie. W XIX w. w mieście zbudowano drewniane wodociągi – wcześniej niż w innych miastach europejskich.

Nad Wartą w Poznaniu istnieje dziewięć mostów – sześć drogowych i trzy kolejowe. Ponadto dwa obiekty mostowe, drogowy i kolejowy, znajdują się nad tzw. ulgą Warty. Najdłuższy jest most drogowy Lucjana Ballenstaedta – liczy 306 m. To pierwsza od południa przeprawa w granicach miasta. Do znanych obiektów należą most Jordana – miejsce spotkań mieszkańców i symbol zakochanych. Noc Świętojańska przyciąga tłumy pod most Rocha (232,90 m długości).

Do najwyższych budynków w mieście należą Collegium Altum – 103,35 m, Andersia Tower – 102,1 m oraz Poznań Financial Centre wysoki na 91 m. Wyższy ma być budynek biurowo-usługowo-mieszkalny Silver, który powstanie na pl. Andersa i będzie liczyć 116 m.

Przez Port Lotniczy Poznań-Ławica im. Henryka Wieniawskiego w 2019 r. przewinęło się 2 372 184 pasażerów, ale w 2021 r. tylko 1 045 751.

Brama Żuraw w Gdańsku nad Motławą. Fot. gpmax/Adobe Stock

6. Gdańsk – 486 tys. mieszkańców

Długość gdańskiej sieci wodociągowej wynosiła pod koniec 2021 r. 1 519 km, a sieci kanalizacji – 1322, 5 km. Woda pitna jest magazynowana jest w 23 zbiornikach. Jej produkcja w 2021 r. wyniosła 26,2 mln m³ wody, odprowadzono około 36,8 mln m³ ścieków.

Najbardziej znaną przeprawą Głównego Miasta w Gdańsku jest Zielony Most nad Motławą (50 m), łączący Główne Miasto z Wyspą Spichrzów. Przez tę rzekę wiedzie też jeden most kolejowy – podwójny: obie przeprawy są od siebie oddalone o 2 m, każda liczy 50 m. Najdłuższy jest most podwieszany im. Jana Pawła II nad Martwą Wisłą. Liczy 380 m, a otwarto go 9 listopada 2001 r. Z kolei w latach 2017–2018 nad tą samą rzeką zbudowano most zwodzony 100-lecia Niepodległości Rzeczypospolitej łączący wieś Wiślinka z Wyspą Sobieszewską (jedną z gdańskich dzielnic). Przeprawa ma długość 181,5 m.

Najwyższym gdańskim budynkiem jest Olivia Star – 156 m do dachu i 180 m wysokości całkowitej. Na 124,5 m wznosi się wieża południowa Sea Towers, a na 91 m – wieża północna. W mieście znajduje się osiem budynków o wysokości co najmniej 70 m.

Port lotniczy Gdańsk-Rębiechowo im. Lecha Wałęsy. W 2019 r. obsłużył 5 361 134 pasażerów, a w 2021 r. 2 140 522.

Stare żurawie w Szczecinie. Fot. Henryk Sadura/Adobe Stock

7. Szczecin – 396,2 tys. mieszkańców

Pierwsza wzmianka o istnieniu systemu wodociągowego na terenie miasta Szczecina pochodzi z 1577 r., gdy na polecenie księcia Jana Fryderyka przebudowywano Zamek Książąt Pomorskich i doprowadzano do niego bieżącą wodę. Współcześnie długość sieci wodociągowej Szczecina liczy 1366,5 km, w tym około 206 km stanowią magistrale (300-1200 mm średnicy). System pokrywa 95% zabudowy miasta. Całkowita długość sieci kanalizacyjnej to 1261 km. Ogólnospławna liczy 264 km, sanitarna – 430 km, a deszczowa 320 km. Długość przyłączy wynosi 257 km.

W Szczecinie znajdował się jedyny w Polsce kolejowy most zwodzony. Położony nad Regalicą (Odrą Wschodnią) liczy około 262 m. Był jedynym w Europie czynnym obiektem z napędem mechanicznym. Wkrótce zastąpi go nowa przeprawa, wyższa i ułatwiająca żeglugę oraz ruch kolejowy. Najdłuższą przeprawą w mieście jest most im. Jerzego Łabudy przez Parnicę. Liczący 284,6 m obiekt jest częścią drogi wojewódzkiej łączącej Szczecin z Dobieszczynem. Natomiast jedyną przeprawą, która przetrwała II wojnę światową jest zabytkowy most na Wyspę Jaskółczą (36,45 m) nad Odrą Zachodnią łączący ul. Kolumba z Wyspą Jaskółczą.

Najwyższym budynkiem w Szczecinie jest oddana do użytku w 2021 r. Hanza Tower o wysokości 104 m. Drugie miejsce zajmuje wybudowany na początku lat 90. XX w. wieżowiec Pazim. Ma 93 m, a po uwzględnieniu masztu nawet 113 m. 65 m ma pochodzący z początku lat 80. XX wieżowiec TVP (dziś Sky Tower).

Port lotniczy Szczecin-Goleniów im. NSZZ „Solidarność” w 2019 r. obsłużył 580 479 pasażerów, a w 2021 r. 181 849

Nowoczesne oblicze Bydgoszczy. Fot. Patryk Michalski/Adobe Stock

8. Bydgoszcz – 337,7 tys. mieszkańców

Pierwsze w historii Bydgoszczy urządzenia wodociągowe zostały zbudowane w XVI w., kiedy król Zygmunt Stary udzielił mieszczanom bydgoskim zezwolenia na budowę sieci wodociągowej. Zbudowane konstrukcje przetrwały tylko kilkanaście lat.

W 2021 r. miasto zużyło 16 mln m³ wody, odprowadzono 17,6 mln m³ ścieków oraz 7 mln m³ deszczówki. Długość sieci wodociągowej wynosi około 1071,36 km, w tym 126,49 km magistrali. Kanalizacja sanitarna liczy niemal 888,51 km, a deszczowa 505,29 km.

Miasto ma jedną przeprawę nad Wisłą Most Fordoński im. Rudolfa Modrzejewskiego – kolejowo-drogowy, o konstrukcji kratowej i długości 1005 m. Przez Brdę prowadzą 24 przeprawy (w tym dwie kładki), nad Kanałem Bydgoskim stoi 12 mostów (dwie kładki), nad Starym Kanałem Bydgoskim – osiem (dwie kładki), a nad Młynówką – siedem (trzy kładki). Miejskich obiektów mostowych (poza obiektami kolejowymi) jest łącznie 120, w tym 43 mosty, 39 wiaduktów i 26 kładek.

Najwyższym budynkiem mieszkalnym jest River Tower z dwoma wieżami o wysokości 65 m. Drugim 55-metrowy NordicHaven. Inne wysokie budowle w grodzie nad Brdą to wieżowiec Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego – 51,4 m oraz biurowiec dawnej Eltry – wysokość 49,5 m (wysokość dachu bez anten).

Bydgoski Port Lotniczy im. Ignacego Jana Paderewskiego obsłużył w 2019 r. 413 472 pasażerów , ale w 2021 r. tylko 95 118.

Lublin z lotu ptaka. Fot. art08/Adobe Stock

9. Lublin, 334,6 tys. mieszkańców

W 1471 r. Kazimierz Jagiellończyk nadał władzom miasta Lublina przywilej zbudowania wodociągu. W 1506 r. wodę pitną do miasta dostarczał 5-kilometrowy wodociąg z wydrążonych, drewnianych pni. Od tego czasu zaszły znaczące zmiany: sieci wodociągowe liczą 1044,3 km (magistrale, sieć wodociągowa oraz przyłącza wodociągowe), a sieć kanalizacyjna 931,9 km. Woda pochodzi z 66 studni głębinowych – z wód podziemnych zlewni rzeki Bystrzycy. Roczna produkcja wody wynosi około 20 mln m³.

W Lublinie istnieje 27 mostów drogowych. Do znanych obiektów należy jedyny w Lublinie most łukowy nad Bystrzycą o długości 96 m. Łączy południową część lubelskiego Śródmieścia z Trasą Zieloną i okolicami lubelskiego dworca PKP.

Zabytkiem jest most Mariana Lutosławskiego (od nazwiska projektanta) z 1909 r. Żelbetowa przeprawa, jedna z pierwszych takich konstrukcji we wschodniej Polsce) znajduje się przedłużeniu ul. Zamojskiej w Lublinie. Jej długość wynosi 40 m.

Najwyższym budynkiem w Lublinie jest Metropolitan Park z 2013 r. o wysokości 63 m. Kolejne to rektorat UMCS (62 m), a także LUK Apartamentowiec, Unia Art Residence, CZ Office Park, Gray Office Park i Nord Park (wszystkie po 55 m).

Port lotniczy Lublin obsłużył w 2018 r. ponad 455,19 tys. pasażerów. W 2019 r. ich liczba spadła do 357,37 tys.

Pałac Branickich w Białymstoku. Fot. podlaski49/Adobe Stock

10. Białystok – 294,2 tys. mieszkańców

Współcześnie białostocka sieć wodociągowa liczy 1200 km (wraz z podłączeniami), a korzysta z niej 99% mieszkańców. Ścieki są odprowadzane do oczyszczalni siecią kanalizacyjną o długości 700 km (razem z przyłączami). 98% ludności miasta w ten sposób radzi sobie z nieczystościami. Wodociągi Białostockie eksploatują trzy rodzaje ujęć wody: powierzchniowe i infiltracyjne w Wasilkowie oraz podziemne w Jurowcach.

Historycznie, pierwsze instalacje wodociągowe pojawiły się w Białymstoku pod koniec XIX w. Do tego czasu miasto liczące 61 tys. mieszkańców i dynamicznie rozwijający się ośrodek przemysłowy nie miał wodociągów i kanalizacji.

Najciekawszą przeprawą białostocką jest wiadukt nad ul. Maczka łączący osiedle Dziesięciny z osiedlem Zawady. Nazywany jest „łukiem po białostocku”, ze względu na konstrukcję: obiekt jest podwieszany a jezdnia jest skrzyżowana z łukiem podtrzymującym konstrukcję za pomocą 22 lin. Most łączy ul. Oliwkową z ul. Lodową. Łącznie w mieście jest 106 wiaduktów, tuneli, estakad i mostów.

Najwyższe w Białymstoku budynki mają 55 m. To Wieżowiec Żelazna oddany do użytku w 2009 r. i liczący 18 kondygnacji, a także budynek Urzędu Miasta. AH Centrum Kaczorowskiego wznosi się na 52 m, dwa inne budynki mają po około 51 i 50 m. Pozostałe są niższe.

Lotnisko Białystok-Krywlany należy do obiektów niekontrolowanych o obniżonej certyfikacji. Nie ma tu terminalu, są dwie drogi startowe, dłuższa z asfaltobetonu ma 1350 m.

30 największych miast w Polsce

Źródło: GUS, Rocznik Statystyczny – dane za 2020 r., *) Narodowy Spis Powszechny 2021

Przeczytaj także: Największe miasta świata – ranking 2022