Potrzeba matką wynalazku

Doskonałą ilustracją tej tezy były wystąpienia prelegentów, biorących udział w pierwszej konferencyjnej sesji, podczas której mówiono m.in. o rosnących wymaganiach technicznych i idącym za tym rozwoju technologii. Jako przykłady podawane były m.in. inwestycje z wykorzystaniem metody Direct Pipe czy maszyn TBM (ang. Tunnel Boring Machine), jak przekroczenia rzek przy budowie gazociągów czy budowa tuneli drogowych i kolejowych (obiekt podwodny w Świnoujściu, II linia metra). 

Jak podkreślił Dymitr Petrow-Ganew z firmy Herrenknecht AG, realizowane obecnie przedsięwzięcia są coraz bardziej skomplikowane. Wraz z rosnącymi wymaganiami technicznymi idzie więc rozwój technologii, czego dobrym przykładem jest choćby zmechanizowana budowa monopali, które dziś – na fali rozwoju offshore – są towarem szczególnie pożądanym. 

Równie intensywny rozwój przeżywa metoda Direct Pipe, o której Petrow-Ganew mówił szerzej kolejnego dnia konferencji. Prelegent opowiedział wówczas o instalacjach w tej technologii – były to przekroczenia rzek Czarna Hańcza (320 m) oraz Narew (860 m). Innowacją był fakt, że zamiast pomp wirnikowych zaplanowano tu zastosowanie pompy strumieniowej, dzięki czemu możliwe jest użycie Direct Pipe do przekroczeń rurociągami o mniejszych średnicach, i to na znaczne odległości. Te będą zresztą jeszcze większe, co potwierdzają plany producenta, który obecnie przygotowuje się wsparcia realizacji przekroczenia o długości 1300 m.

Dzięki budowie tuneli możemy zwiększać bezpieczeństwo 

Znamienici światowi eksperci analizowali wartość inwestowania w zabudowę przestrzeni podziemnej. Jak podkreślał Olivier Vion, dyrektor wykonawczy ITA-AITES, koszty katastrof infrastrukturalnych są ekstremalnie wysokie. Dzięki budowie tuneli katastrof może być mniej, a to przełoży się realnie na zmniejszenie tych kosztów – mówił. Każdy transport, który może odbywać się pod ziemią, powinien odbywać się pod ziemią – sugerował.

Oczywiście optymalizacja kosztów, a nawet zapewnienie bezpieczeństwa, to nie wszystko. Dlaczego budujemy tunele? Bo kochamy tunele – żartował prelegent. Nie był jednak daleki od prawdy: dla branży budowa obiektów tunelowych jest nie tylko elementem pracy, ale i pasją. Potwierdził to drugi z przedstawicieli ITA-AITES, Lars Babendererde, który przedstawił ekscytujące momenty, będące elementami uruchomienia maszyny TBM, a także procesu zakończenia drążenia.

Współpraca kluczem do sukcesu

W trakcie realizacji trudnych i jednocześnie innowacyjnych projektów kluczowa jest współpraca. Doświadczeniem w tym temacie podzielił się Łukasz Lendner. Dyrektor szczecińskiego oddziału GDDKiA zwrócił uwagę na fakt, że choć budowany obecnie tunel pod Świną znajdzie się w ciągu drogi krajowej, zarządzanie nim leży po stronie prezydenta miasta. W tym aspekcie będzie mógł on skorzystać z doświadczeń podmiotów zaangażowanych w realizację zbliżonego przedsięwzięcia. W Polsce jedynym jak dotąd użytkowanym tunelem podwodnym jest obiekt pod Martwą Wisłą w Gdańsku. Warunki jego codziennej eksploatacji naświetlił Michał Adamkiewicz z Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni. 

Już nie pod wodą, ale pod terenem silnie zurbanizowanym powstają tunele w Warszawie, gdzie rozbudowywana jest II linia metra. Jerzy Lejk, prezes spółki Metro Warszawskie, zwrócił uwagę na fakt, jak szybko rozwijają się technologie. Kiedy kończyliśmy I linię metra, uważano za sukces postęp drążenia na poziomie 1 m na dobę. Potem na centralnym odcinku II linii metra osiągano postępy nawet 46–45 m – mówił.

Jak dodał, podziemne budownictwo komunikacyjne to olbrzymie wyzwanie, jednak dziś nikt nie ma wątpliwości, że trzeba stawić mu czoła. Potwierdził tym samym słowa, jakie padły z ust Oliviera Viona, dyrektora wykonawczego ITA-AITES, dzień wcześniej, który podczas sesji otwierającej konferencję mówił, że każdy transport, który może odbywać się pod ziemią, powinien odbywać się pod ziemią.

Nie tylko tunele

Ale infrastruktura podziemna to przecież nie tylko tunele. To także bogata sieć wodno-kanalizacyjna, rurociągi paliwowe, zbiorniki, obiekty kubaturowe, a także niewidoczne gołym okiem elementy naziemnych konstrukcji budowlanych. 

O tym, jak liczne i zaawansowane prace wykonywane są pod ziemią, mówili podczas wydarzenia przedstawiciele wszystkich stron procesu inwestycyjnego. I tak, Witold Ziomek z Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji (MPWiK) we Wrocławiu rzucił światło na inwestycje realizowane przez spółkę, z kolei Ryszard Trykosko z Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa odsłonił kulisy realizacji jednej z największych inwestycji hydrotechnicznych w Polsce – przekopu Mierzei Wiślanej. 

Krzysztof Migdał, reprezentujący spółkę Trasa Łagiewnicka, opowiedział o budowie tego ważnego dla krakowian połączenia drogowego, częścią którego jest aż siedem tuneli. Prof. dr hab. inż. Marek Cała z AGH w Krakowie mówił zaś o problemach w projektowaniu obudowy tuneli w południowej Polsce. Dr hab. inż. Tomasz Godlewski, prof. Instytutu Techniki Budowlanej, opowiedział o historyczno-geotechnicznych uwarunkowaniach związanych z odkryciem tuneli pod Górą Zamkową w Szczecinie, a Łukasz Grabowski z PW o zarysowaniu termiczno-skurczowym w głębokich fundamentach.

Konkretne rozwiązania przedstawili Klaudia Łużyńska-Mazurkiewicz oraz Maciej Król z Keller Polska sp. z o.o. Prelegenci opowiedzieli o przebudowie mostów Pomorskich we Wrocławiu, gdzie firma wykonała komory startową i odbiorczą dla mikrotunelu na potrzeby przebudowy ciepłociągu, stosując przy tym mikrościany szczelinowe. Skomplikowany projekt, niewielki plac budowy, złożona logistyka, pandemia COVID-19 – wszystko to sprawiło, że realizacja była prawdziwym wyzwaniem. 

Ciekawym wątkiem, poruszonym podczas jednej z konferencyjnych sesji (prowadzonej przez dr. inż. Tomasza Abla z PWr), było oddziaływanie różnych czynników zewnętrznych na konstrukcje obiektów podziemnych. Kamil Burkacki, reprezentant firmy fischer Polska sp. z o.o., przedstawił wymagania stawiane systemom zamocowań w budownictwie podziemnym z zakresu odporności ogniowej, wodoszczelności oraz działania obciążeń dynamicznych. Podczas swojej prelekcji odniósł się m.in. do kwestii odporności ogniowej, wskazując, że zabezpieczenia przeciwogniowe są niewątpliwie jednymi z najistotniejszych w tunelu. 

Wątek ten rozwinął Leon Pajek z Promat d.o.o., który przekonywał, jak ważna jest pasywna ochrona przeciwpożarowa w obiektach tunelowych. Przypadki katastrof w ruchu lądowym są sytuacjami trudnymi, ale wypadki w tunelach sięgają nierzadko rozmiarów klęski – mówił prelegent.

W roli głównej: rurociągi

Równie ważną częścią dyskusji była sesja poświęcona infrastrukturze wodno-kanalizacyjnej, prowadzona przez prof. dr. hab. inż. Józefa Dziopaka z Politechniki Rzeszowskiej (PRz). Mowa w niej była zarówno o renowacji kolektorów ceglanych (referat dr. inż. Leszka Wysockiego z PWr), jak i nowoczesnych metodach monitorowania wycieków wody w sieciach wodociągowych (prof. dr hab. inż. Marian Kwietniewski z PW). Z kolei Mariusz Iwanejko z firmy BLEJKAN S.A. rzucił światło na bezwykopową renowację kanalizacji grawitacyjnej o dużych przekrojach niekołowych przy użyciu modułów fGRP.

Sporo miejsca zajęły także wody opadowe, a właściwie system kanalizacyjny służący do ich odprowadzania. Retencja – na terenach o trudnych warunkach gruntowo-wodnych – była tematem prelekcji Joanny Szafron z firmy Uponor Infra sp. z o.o. Piotr Tomala z ViaCon Polska sp. z o.o. rozszerzył ten wątek o obszary zurbanizowane, a Radosław Szeinig z Fabryki Armatury Hawle sp. z o.o. poruszył temat wielkośrednicowych łączników blokowanych jako rozwiązania dla nietypowych połączeń rurociągów retencjonujących oraz odprowadzających deszczówkę. Od strony teorii i badań temat innowacyjnej kanalizacji deszczowej – jako efektywnej alternatywy kubaturowych obiektów retencyjnych – naświetliła Patrycja Stanowska z PRz.

Część wykładową konferencji dobrze podsumowali jej organizatorzy – prof. dr hab. inż. Cezary Madryas (PWr) oraz Monika Socha-Kośmider, wiceprezes Wydawnictwa INŻYNIERIA, wskazując, iż intensywny rozwój infrastruktury podziemnej miast to świetny prognostyk dla całej branży budowlanej. W końcu nowe projekty rodzą się z potrzeb, a tych – na fali urbanizacji – z pewnością nie zabraknie.

Biznes i edukacja

W trzeci, ostatni dzień konferencji na uczestników czekała wyjątkowa atrakcja: wycieczka do Centrum Edukacji Ekologicznej „Hydropolis” – unikatowego w skali kraju miejsca wiedzy o wodzie, łączącego walory edukacyjne z nowoczesną formą wystawienniczą. Wrocławskie MPWiK gości zaprosiło na ekspozycję do XIX-wiecznego podziemnego zbiornika wody czystej.

Podczas konferencji można było również zapoznać się z ofertą firm, realizujących prace w zakresie infrastruktury podziemnej lub dostarczających rozwiązania je wspierające (od produktów, przez technologie, po usługi): Sponsora Generalnego Konferencji – Herrenknecht AG, Sponsorów Platynowych: BLEJKAN S.A. oraz Keller Polska, Sponsorów Złotych: ArcelorMittal, fischer Polska, Promat, Uponor Infra, a także Sponsorów Srebrnych: Betonstal, COVER, Foamax oraz Fabryki Armatury Hawle.

Honorowym patronatem wydarzenie objęli: Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie, International Tunneling and Underground Space Association, Metro Warszawskie sp. z o.o., Polska Akademia Nauk – Komitet Inżynierii Lądowej i Wodnej – Sekcja Geotechniki i Infrastruktury Podziemnej, Polskie Stowarzyszenie Technologii Bezwykopowych, Stowarzyszenie Inżynierów Doradców i Rzeczoznawców oraz Miasto Wrocław.

Kompleksową obsługę spotkania IT zapewniła New Idea House, a za realizację wizji/dźwięku oraz streaming odpowiadało Quality Studio. Patronami medialnymi były portal inzynieria.com, kwartalniki „GDMT geoinżynieria drogi mosty tunele” oraz „Inżynieria Bezwykopowa”, a udział w konferencji można było wziąć poprzez Akademię Inżynierii.