Według UIC (franc. Union Internationale des Chemins de fer) koleje dużych prędkości to zintegrowany system wielu elementów infrastruktury nowych linii dla prędkości od 250 km/godz. i zmodernizowanych do co najmniej 200 km/godz. To także specjalny tabor, telekomunikacja, sygnalizacja i systemy sterowania ruchem. Co roku z szybkich pociągów korzysta 3 mld pasażerów. Rośnie liczba krajów inwestujących w taką infrastrukturę. W regionie Azji i Pacyfiku jest 44 400 km linii, w Europie 12 000 km, na Bliskim Wschodzie 1500 km, a Ameryce Północnej i Afryce odpowiednio 735 km i 186 km.

Łączna długość kolei dużych prędkości wynosi 59 tys. km, a w budowie jest kolejnych 20 tys. km. W Polsce takich szlaków są 224 km (dostosowanych do 200 km/godz.), a w planach 863 km (250 km/godz.).

10. Stany Zjednoczone

Szybki pociąg na trasie Miami–Orlando. Fot. Jillian Cain/Adobe Stock

Długość linii kolei dużych prędkości: 735 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 274 km

Plany budowy sieci kolei dużych prędkości pojawiły się w 1965 r., jednak nie wywołały wielkiego odzewu. Do najbardziej znanych takich linii należy szlak Boston–Waszyngton, jednak na liczącej 735 km trasie tylko na odcinku o długość około 80 km pociąg Acela osiąga prędkość 240 km/godz. Kraj zdecydowanie odstaje od 20 państw w Azji i Europie, gdzie działa szybka kolej z prawdziwego zdarzenia. Rozwój dopiero się zaczyna. Pojawiają się projekty budowy linii dla szybkich pociągów, łącznie z planami odcinków kolei magnetycznych i hyperloop, a także tradycyjnych, dla prędkości rzędu 350 km/godz. Eksperci uważają, że dopiero przełamanie monopolu operatora, firmy Amtrak, doprowadzi do boomu na szybkie pociągi.

9. Szwecja

Pociąg dużych prędkości klasy X2 w Szwecji. Fot. Roland Magnusson/Adobe Stock

Długość linii kolei dużych prędkości: 860 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 214 km

Szwedzkie linie dla szybkich pociągów to aktualnie wyłącznie zmodernizowane szlaki, po których składy mogą jeździć z prędkością do 250 km/godz. Po koniec 2022 r. rząd zrezygnował z kontynuacji programu kolei dużych prędkości, w którym planowano budowę nowych linii. Wynika to z potrzeby modernizacji istniejących szlaków. Jedną z proponowanych tras było połączenie Goeteborga z Malmö z pociągami osiągającymi 320 km/godz. Zostanie dokończona realizowana już linia, która miała być przystosowana do prędkości 300–320 km/godz., ale ograniczenia kosztów spowodują, że pociągi będą poruszać się po niej znacznie wolniej.

8. Korea Południowa

Pociągi Korail KTX Sancheon na stacji w Seulu. Fot. Tupungato/Adobe Stock

Długość linii kolei dużych prędkości: 873 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 49 km

Pierwszą linię kolei dużych prędkości w Korei Południowej Seul–Pusan oddano do użytku w 1992 r. Inspiracją była japońska sieć Shinkansen. Na trzech szlakach pociągi jeżdżą z prędkością 300 km/godz., na pozostałych od 200 do 300 km/godz. Do najnowszych szlaków należy trasa Bubal–Chungju o długości 56,3 km (230 km/godz.) oddana do użytku w grudniu 2022 r. Większość torów dla kolei dużych prędkości jest przystosowana do prędkości 350 km/godz. W czerwcu rozpoczęto budowę dwutorowej linii podziemnej o długości 47 km poprowadzonej pod istniejącym szlakiem na powierzchni.

7. Włochy

Włoski pociąg Frecciarossa FS ETR 1000. Fot. Markus Mainka/Adobe Stock

Długość linii kolei dużych prędkości: 921 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 49 km

Pierwsze szybkie pociągi we Włoszech pojawiły się w 1997 r. na linii Rzym–Florencja. Rozpędzały się do 250 km/godz. Współcześnie trasy łączące główne miasta w kraju (Salerno–Mediolan–Florencja–Rzym–Neapol oraz Turyn– Mediolan–Bolonia–Wenecja) pozwalają na przejazdy z prędkością 300 km/godz. (połączenia z Bolonii do Werony i Wenecji są ograniczone do 250 km/godz.). W budowie jest szlak Mediolan–Werona–Wenecja. Szybkie pociągi docierają do ponad 200 stacji w kraju. Głównym operatorem jest Trenitalia.

6. Turcja

Szybki pociąg na stacji Ankara. Fot. uskarp2/Adobe Stock

Długość linii kolei dużych prędkości: 1052 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 1596 km

Choć pierwsze plany datują się na rok 1975, to budowę szybkich kolei rozpoczęto w Turcji w 2003 r. od linii Ankara–Stambuł (561 km) oddawanej do użytku odcinkowo, do marca 2019 r. Pociągi przejeżdżają ją z prędkością 250 km/godz. 212-kilometrowy szlak Ankara–Konya ma prędkość projektową 350 km/godz. W lipcu 2023 r. ukończono budowę szybkiej kolei do granicy z Bułgarią. Ostatni odcinek liczył 9 km. To część projektu połączenia Azji z Europą o długości 229 km. Operatorem szybkich kolei w Turcji jest YHT (Yüksek Hızlı Tren).

5. Niemcy

Pociąg kolei dużych prędkości w Niemczech. Fot. Markus Mainka/AdobeStock

Długość linii kolei dużych prędkości: 1571 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 327 km

W 1991 r. rozpoczęły kursowanie pociągi na trasie Hamburg–Monachium (250 do 300 km/godz. w zależności od odcinka). Po wprowadzeniu nowoczesnych standardów sterowania, podróże mogą się odbywać z prędkością operacyjną 330 km/godz. Najwyższe prędkości, 300 km/godz., osiągane są na liniach Kolonia–Frankfurt, Norymberga–Ingolstadt i Lipsk–Erfurt. Na większości pozostałych to 230–280 km/godz. W planach Deutsche Bahn do 2050 r. jest zwiększenie długości linii dużych prędkości o 21 tys. km.

4. Francja

Pociągi TGV na stacji Paris Montparnasse. Fot. Markus Mainka/Adobe Stock

Długość linii kolei dużych prędkości: 2735 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 0 km

Francja dzięki szybkiemu rozwojowi sieci kolei dużych prędkości TGV stała się europejskim symbolem takich rozwiązań. Pierwsza linia została otwarta pod koniec września 1981 r. i połączyła Paryż z Lyonem. Pociągi osiągały wtedy prędkość 260 km/godz. Dziś kraj ma rozbudowaną sieć takich połączeń, a prawie wszystkie przechodzą przez stolicę. Szybki transport kolejowy umożliwił rządowi wprowadzenie zakazu lotów na krótkich dystansach w kwietniu 2022 r. Sieć jest połączona ze szlakami w Hiszpanii, Belgii, Holandii, Luksemburgu, Niemczech, Szwajcarii, Włoszech i Wielkiej Brytanii. Według danych UIC aktualnie nie są budowane nowe linie, ale rząd planuje miliardowe nakłady na ich rozbudowę.

3. Japonia

Shinkansen N700A na stacji Shin-Osaka w Japonii. Fot. Ahmad Faizal Yahya/Adobe Stock

Długość linii kolei dużych prędkości: 3081 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 402 km

Shinkansen, japońskie linie dużych prędkości i pociągi zwane „pociskami” stały się niemal legendą. Działają od 1964 r., kiedy otwarto szlak o nazwie Tokaido Shinkansen o długości ponad 515 km. Na tych konstrukcjach wzorowała się część krajów europejskich. Powstaje linia kolei magnetycznych (Maglev) Tokio–Nagoya z planowanym przedłużeniem do Osaki. Na istniejącym odcinku o długości prawie 43 km pociąg SCMaglev osiągnął w 2015 r. prędkość 603 km/godz. Pierwszy odcinek szlaku ma być gotowy do 2037 r. (pierwotnie miał to być 2027 r.), a kolejny do 2045 r. Planowana prędkość operacyjna to ponad 500 km/godz.

2. Hiszpania

Szybki pociąg na linii do Walencji. Fot. MaxSafaniuk/Adobe Stock

Długość linii kolei dużych prędkości: 3661 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 1055 km

W 1992 r. otwarto pierwsze szybkie połączenie Madryt–Kordoba–Sewilla. W Hiszpanii rozstaw torów wynosi 1668 mm, ale dla kolei dużych prędkości budowano linie normalnotorowe (jedyny szerokotorowy odcinek ma 22 km). Dzięki temu połączona jest z Francją, a na trasie do Madrytu jeżdżą pociągi TGV. Operatorem i właścicielem infrastruktury jest ADIF (Administrador de Infraestructuras Ferroviarias), a szybkie połączenia obsługuje Alta Velocidad Española (AVE). Hiszpania ma najdłuższą w Europie sieć kolei dużych prędkości i wciąż ją rozwija. Kraj jest otwarty na zagranicznych operatorów, był pierwszym w Unii Europejskiej, który postawił na rynek konkurencyjny.

1. Chiny

Siemens Velaro na stacji Pekin Południowy. Fot. Markus Mainka/Adobe Stock

Długość linii kolei dużych prędkości: 40 474 km

Długość linii kolei dużych prędkości w budowie: 13 063 km

Na tle innych krajów Chiny są gigantem sektora kolei dużych prędkości. Mają sieć 11-krotnie większą niż Hiszpania. Dwie trzecie takich szlaków na świecie znajduje się w Państwie Środka. Gwałtowny rozwój rozpoczął się w połowie lat 2000, pierwsze połączenie Pekin–Tiencin (117 km) otwarto w 2007 r. Tu znajduje się najdłuższa linia szybkich kolei, łącząca Pekin z Kantonem, o długości 2230 km. Prędkość pociągów wynosi od 200 do 350 km/godz., ale za koleje dużych prędkości uważa się linie obsługujące składy z prędkościami 250–350 km/godz. W 2025 r. ma zostać oddana do użytku pierwsza w kraju linia kolei magnetycznych typu maglev. Jeszcze w 1993 r. średnia prędkość pociągów w Chinach wynosiła 48 km/godz.

Najdłuższe linie kolei dużych prędkości na świecie

Źródło: UIC (Union Internationale des Chemins de fer); dane z 1 września 2022 r.

Przeczytaj także: Drogi ekspresowe w Polsce – najdłuższe obecnie trasy