Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy (IMGW-PIB) poinformował, że po ciepłym i wilgotnym początku 2022 r., marcu i kwietniu zagrożenie związane z suszą wzrosło na skutek braku opadów i wysokiego usłonecznienia oraz chwilami silnego wiatru. W czterech województwach wilgotność gruntu osiągnęła poziom odpowiadający suszy glebowej.

Odpowiednie zapobieganie powodziom i suszom to nie tylko wielkie inwestycje, ale i działania planowe, które realizowane są co roku – mówi Marek Duklanowski, dyrektor szczecińskiego oddziału Wód Polskich.

W Polsce największe zagrożenie powodziowe występuje na południu, północy i na wybrzeżu. W przypadku południa kraju, w regionach wodnych Małej Wisły, Górnej Wisły oraz Górnej i Środkowej Odry, a wiąże się to z letnimi powodziami rzecznymi o mechanizmie naturalnego wezbrania. Za bezpieczeństwo przeciwpowodziowe dużej części południa kraju odpowiada oddział Wód Polskich w Gliwicach.

22 marca obchodzimy Światowy Dzień Wody. To międzynarodowe święto, które 30 lat temu zostało ustanowione przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Ideą było podniesienie świadomości państw i ich obywateli w obszarze odpowiedniego zarządzania zasobami wodnymi. To tematyka cała czas ważna, bo przecież szybko postępujące zmiany klimatu objawiają się, także w Polsce, nie tylko nawalnymi opadami deszczu, ale także suszami.

Zmian klimatu nie da się już zatrzymać. Coraz wyższa średnia temperatura powietrza, wynikająca przede wszystkim z nadmiernej emisji gazów cieplarnianych (głównie dwutlenku węgla), wywraca do góry nogami naturalne procesy, jakim podlega nasza planeta. Jednym z nich jest niespotykane dotąd na taką skalę topnienie lodowców, którego skutkiem jest podnoszenie się poziomu mórz i oceanów. To z kolei prowadzi nieuchronnie do zalania tych dzielnic nadmorskich miast, które leżą najbliżej linii wody. Organizacja Climate Central przygotowała sugestywny materiał, ilustrujący, jak miejsca, w których żyjemy, będą wyglądać za kilkanaście lat i jak mogą wyglądać za kilkadziesiąt, jeśli nie spróbujemy zatrzymać globalnego ocieplenia.

Zdecydowana większość jezior na całym obszarze Polski środkowo-zachodniej wykazuje tendencje do obniżania się poziomu wody od 0,2 do 0,5 m na przestrzeni ostatnich 60 lat – wynika z obserwacji Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej Wód Polskich w Poznaniu. Niekorzystny bilans wodny w regionie tak bardzo doświadczonym w ostatnim czasie przez suszę, jak pojezierza Gnieźnieńskie i Kujawskie, będzie się pogłębiał.

Powtarzające się coraz częściej ekstremalne zjawiska pogodowe są jednym z powodów, dla których Polacy zainteresowali się bardziej niż dotychczas tematem skutków zmian klimatu. Firma Deloitte sprawdziła, jakie panują wśród nich nastroje w tym temacie.

Jak wynika z analiz Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), w 2020 r. nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska oraz gospodarce wodnej spadły względem roku 2019 o 9,8%. Na ochronę środowiska przeznaczono w ub.r. około 11,4 mld zł, tymczasem rok wcześniej było to 12,4 mld zł. W przypadku nakładów na środki trwałe na gospodarkę wodną to poziom 2,7 mld zł (3,2 mld zł w 2019 r.).

Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) – naukowe ciało doradcze Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) – opublikował raport dotyczący obecnej sytuacji klimatycznej i prognoz na najbliższe dekady. Z dokumentu wynika, że jeśli nie przyspieszymy realizacji działań związanych z ograniczeniem skutków zmian klimatu, przekroczymy wiele punktów krytycznych, które doprowadzą do obumarcia części planety i cywilizacji, jaką znamy. Największy problem upatruje się w emisji gazów cieplarnianych, które prowadzą do wzrostu globalnego ocieplenia.

Jeszcze miesiąc temu lokalnie przekraczano na rzekach stany ostrzegawcze i alarmowe, a teraz są one niskie. Jeszcze w maju Wisła na wysokości Warszawa-Bulwary miała 312 cm. Aktualny poziom to 82 cm. Taka sytuacja występuje w województwach śląskim, dolnośląskim, świętokrzyskim, w Wielkopolsce, na Podlasiu, Mazowszu i Podkarpaciu i na Ziemi Lubuskiej. Bez inwestycji w retencję wody będą uciekać, a susze staną się problemem nie tylko dla rolników.

Z definicji klimat nie jest stały, jednak jego zmiany, które obserwujemy w ostatnich latach, są tak szybkie, a ich konsekwencje – powodzie i susze – tak dotkliwe, iż każe nam to zastanowić się, co czeka, jeśli nie nas, to nasze dzieci lub wnuki, i jakie już teraz powinniśmy podjąć działania ochronne. Temu właśnie służyła I Konferencja Ochrona Przeciwpowodziowa i Gospodarowanie Wodami, która odbyła się 26 maja 2021 r.

Zmiany klimatu są nieuniknione. Nie sposób ich już zatrzymać, ale wciąż możemy podejmować działania, które złagodzą ich skutki oraz nauczyć się, jak radzić sobie z ich konsekwencjami. Adaptacja do tych zmian jest jednym z priorytetów polityki wielu polskich miast. Które z nich mogą się pochwalić największą aktywnością w tym zakresie?

Po przeniesieniu 13 listopada nadzoru nad gospodarką wodną z Ministerstwa Klimatu i Środowiska do Ministerstwa Infrastruktury i powołaniu pełnomocnika rządu ds. gospodarki wodą oraz inwestycji w gospodarce morskiej i wodnej, pod nadzorem nowego resortu znalazły się m.in. Polskie Gospodarstwo Wodne Wody Polskie i Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej–Państwowy Instytut Badawczy. A pełnomocnikiem został dotychczasowy minister zlikwidowanego Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. Co przyniosą te roszady?

Polska pod względem ilości wody na głowę mieszkańca zajmuje jedno z ostatnich miejsc w europejskim rankingu. Na każdego z nas w ciągu roku przypada 1,6 tys. m3 wody odpływającej rzekami do morza, tymczasem średnia dla Europy jest prawie trzy razy większa (4,5 tys. m3). Do tego, choć susze w naszym regionie nie są niczym nowym, nawet ekspertów zadziwia ich obecna częstotliwość. Obie te sytuację sprawiają, że wszyscy powinniśmy zadać sobie pytanie: w jaki sposób ja sam gospodaruję wodą?

Deszczówka w mieście to problem – konieczność odprowadzania wody, zabezpieczenia przeciwpowodziowe, kłopoty komunikacyjne. Czy aby na pewno? To podejście odchodzi już do lamusa. Wody opadowe przestają być zagrożeniem czy problemem: dzięki rozwojowi technologicznemu woda zaczyna być cennym zasobem.

W 2019 r. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (MPWiK) w Warszawie na budowę, przebudowę oraz modernizację sieci wodociągowych i kanalizacyjnych ogłosiło 100 przetargów o łącznej wartości ponad 310 mln zł netto. W 2020 r. spółka zamierza rozpocząć około 190 tego typu postępowań (ponad 700 mln zł netto).

31 przetargów obejmujących sieć wodno-kanalizacyjną, na łączną kwotę około 70 mln zł, zamierza w tym roku ogłosić Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji (MPWiK) we Wrocławiu. Spółka na co dzień eksploatuje ponad 2000 km sieci wodociągowej i niemal 2000 km kanalizacji.

Coraz częściej występujące okresy suszy i deszczy nawalnych powodujących podtopienia, powodują, że miasta muszą szykować rozwiązania łagodzące te problemy. Potrzeba więcej zieleni, nawet niewielkich parków, łąk kwietnych, obsadzania roślinami dachów i ścian zewnętrznych.

Choć nowa ustawa Prawo wodne funkcjonuje już od ponad półtora roku, jej postanowienia wciąż budzą sporo wątpliwości. Nie pomagają w tym kolejne nowelizacje aktu oraz kontrowersyjne regulacje, dotyczące m.in. opłat za usługi wodne i odprowadzanie deszczówki czy pozwoleń wodnoprawnych. Jakie pytania o prawo wodne pojawiają się najczęściej i – co najważniejsze – czy istnieją na nie pewne odpowiedzi?

Wykorzystywana przez nas na co dzień w hektolitrach woda tracona jest niemal bezpowrotnie. Jedynym odnawialnym jej źródłem są opady, dlatego powoli uczymy się, jak je dobrze wykorzystać. Budujemy niebiesko-zieloną infrastrukturę (czyli obszary zielone, zaprojektowane i zarządzane m.in. po to, by deszczówkę móc przechwycić i użyć), usprawniamy rozwiązania, opracowujemy strategię. Jak jednak budowa i użytkowanie zielono-niebieskiej infrastruktury przekłada się na finanse?

Adaptacja do zmian klimatu to wielki worek, w którym mieści się całe spektrum działań. Wśród nich ostatnio na pierwsze miejsce wybija się gospodarowanie wodami opadowymi, nazywane zrównoważonym zarządzaniem wodami.

W ostatnich latach coraz odważniej mówi się w mediach – nie tylko branżowych – o dramatycznych efektach zmian klimatycznych, m.in. o nagłych, ulewnych deszczach, których rezultatem są zalane ulice miast czy domy. Powodzie, a z drugiej strony susze, będą nawiedzać nas coraz częściej - alarmują naukowcy. To wystarczający powód, by kwestią gospodarowania wodami opadowymi zająć się na poważnie, jednak czy jest to temat tylko dla naukowców? Sprawdzamy.

Kilka miesięcy temu światowe media obiegła wiadomość, że Kapsztad – jedno z największych miast Republiki Południowej Afryki (RPA) – jest w dramatycznej sytuacji hydrologicznej. W związku z trwającą już trzeci rok suszą zasoby wodne miasta niemal całkowicie się wyczerpały. I choć w ostatnich tygodniach sytuacja w Kapsztadzie uległa poprawie, problem zasobów wody pitnej wciąż istnieje. Co więcej, sięga o wiele dalej niż granice tego afrykańskiego państwa, docierając – niestety – także do Polski.

Gdańsk i Sopot to miasta, w których często dochodzi do powodzi i lokalnych podtopień. Mimo rozbudowanego systemu odwodnieniowego oraz zaawansowanych działań w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, włodarze trójmiejskich kurortów regularnie odnotowują zwiększone ryzyko powodziowe. Czym jest ono spowodowane?

Nowe prawo wodne – jak w rzeczywistości wpłynie ono na funkcjonowanie przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych? Jakie niesie szanse, a jakie zagrożenia? Podobne pytania od miesięcy zadają sobie przedstawiciele sektora wod-kan. Kolejną okazją do dyskusji na ten temat była II Konferencja pn. „Gospodarowanie Wodami Opadowymi i Roztopowymi”, podczas której odbył się panel dyskusyjny nt. wód opadowych w nowym prawie wodnym.

- Woda pobrana bezpośrednio z powietrza, bez wcześniejszego oczyszczenia, nie nadaje się do picia, ale może zaspokajać potrzeby bytowo-gospodarcze - powiedziała Monika Zdeb z Politechniki Rzeszowskiej, która wyniki swoich badań zaprezentowała w Dobczycach, w trakcie III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Technicznej „Zastosowanie niezawodności i bezpieczeństwa w inżynierii środowiska”.

Proponowane zmiany w ustawie Prawo wodne, opłaty za deszczówkę czy zarządzanie funkcjonującymi systemami odwodnieniowymi to tematy, które wywołały żywe zainteresowanie uczestników paneli dyskusyjnych zorganizowanych podczas I Konferencji GWOR. W rozmowach brali udział eksperci, naukowcy, przedstawiciele miejskich przedsiębiorstw wodociągowych i kanalizacyjnych oraz firm działających w branży.

Dużym problemem branży wod-kan jest zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych. Jakie działania trzeba podjąć, aby rozwiązać tę kwestię? Zapytaliśmy o to Dorotę Jakutę, prezes Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie”.